Tropische regenwouden zijn van onvoorstelbare waarde voor mensen, dieren en onze planeet. Toch worden er elke seconde 169 bomen gekapt. Milieudefensie werkt samen met partnerorganisaties en vrijwilligers om bossen te beschermen.
In dit overzicht van veelgestelde vragen lees je waarom de productie van palmolie een probleem is en hoe Milieudefensie de regenwouden beschermt.
Je hebt vast weleens gehoord dat de tropische regenwouden de longen van de aarde zijn. En dat is ook echt zo. Bossen nemen CO2 op (helpt tegen klimaatverandering) en geven zuurstof af (die wij weer inademen).
Veel medicijnen die wij gebruiken zijn ontdekt in het regenwoud. En er is nog steeds veel te ontdekken en te leren van het regenwoud.
Voor veel dieren en mensen is het regenwoud van levensbelang. Er wonen veel bijzondere dieren en daarnaast zijn 1,7 miljard mensen afhankelijk van het regenwoud. Het kan gaan om mensen die in of dichtbij het bos wonen. Bijvoorbeeld mensen die letterlijk afhankelijk zijn van het bos voor hun dagelijkse eten, drinken en onderdak. Of boeren die stukken bos beheren, of kleine bedrijfjes hebben in en om het bos.
Het woord diversiteit betekent afwisseling, variatie, verscheidenheid. Biodiversiteit of biologische diversiteit geeft aan hoeveel planten, dieren, schimmels en bacteriën er in een bepaald gebied leven. Hoe meer verschillende soorten er in een bepaald gebied leven, hoe beter. Variatie is belangrijk voor het evenwicht in de natuur.
Heel veel dieren worden bedreigd door ontbossing, van groot tot klein. Een paar bekende dieren die daadwerkelijk met uitsterven bedreigd worden:
Er worden elke seconde 169 bomen verwoest in tropische bossen. Dit cijfer is gebaseerd op twee rapporten: "High-Resolution Global Maps of 21st-Century Forest Cover Change" uit 2013 en "Mapping tree density at a global scale" uit 2015.
Volgens deze informatie verdween tussen 2000 en 2012 in totaal 230 miljoen hectare bos wereldwijd, waarvan 98,7 miljoen hectare tropische, vochtige bossen betreft. Dat is per jaar 7,5 miljoen hectare bos dat verdwijnt. Als we dat vermenigvuldigen met 700 bomen per hectare (dat is een schatting) komen we uit op ruim 5 miljard bomen per jaar. Omgerekend naar secondes komen we dan uit op 169 bomen.
Nee, het regenwoud dat is gekapt, komt nooit meer terug zoals het was. Delen van het tropisch regenwoud kunnen snel herstellen, maar het duurt duizenden jaren om dezelfde biodiversiteit weer terug te krijgen. Planten- en diersoorten die eenmaal zijn uitgestorven, zijn we voor altijd kwijt.
Palmolie is een plantaardige olie uit de vruchten van de oliepalm. De oliepalm komt oorspronkelijk uit West- en Zuidwest-Afrika en groeit het best in tropische landen. Palmolie kan voor ontzettend veel dingen gebruikt worden. Voor ons eten, verzorgingsproducten en biodiesel.
In het kort:
De 4 grootste problemen:
Probleem 1: de grote schaal
Met palmolie op zich is niet zoveel mis. Maar er is wel veel mis met de manier en schaal waarop palmolie gemaakt wordt. De vraag naar palmolie is enorm, omdat het goedkoop en makkelijk te maken is. Internationale bedrijven hebben gigantische plantages in tropische landen om palmolie voor de wereldmarkt te produceren. Voor die plantages kappen ze onvoorstelbaar veel tropisch regenwoud. 25% van het regenwoud van Indonesië is al verdwenen, vooral voor de aanleg van palmolieplantages.
Probleem 2: landroof
Miljoenen mensen in de wereld zijn afhankelijk van het regenwoud omdat ze er hun eigen voedsel verbouwen of voedsel kopen dat uit het regenwoud komt. Palmoliebedrijven verjagen de lokale bevolking van hun land met juridische trucs, intimidatie of geweld. Wij noemen dat: landroof.
Probleem 3: bedreiging voor dieren en het klimaat
Tropische regenwouden worden ook wel de kraamkamer en longen van onze aarde genoemd. Het regenwoud is het thuis voor miljoenen bijzondere planten- en diersoorten. Door het kappen van het bos worden veel soorten met uitsterven bedreigd. Zoals de orang-oetan en de Sumatraanse tijger.
Daarnaast nemen de bossen het broeikasgas CO2 op en zuiveren zo de lucht. Als er bomen gekapt worden laat de grond waarop ze stonden extra CO2 los. Ook bij het afbranden van bos komt extra CO2 vrij. Dus hoe meer bos we kappen en afbranden, hoe meer CO2 in de lucht, wat zorgt voor de opwarming van de aarde.
Probleem 4: Nederlandse banken investeren jouw geld in foute palmoliebedrijven
Wist je dat de drie grootste Nederlandse banken - de Rabobank, ABN AMRO en ING - veel geld stoppen in palmoliebedrijven? Het rendement in deze sector is hoog, maar de gevolgen voor mens en milieu zijn des te groter (zie de problemen hierboven).
Palmolie zit in ongeveer de helft van de producten die je in de supermarkt kan kopen. Je vindt palmolie terug in veel voedingsmiddelen zoals pindakaas, chocoladepasta, melkpoeder, boter, koekjes, pizza, sauzen en chips. Maar ook in verzorgingsproducten als shampoo, lippenstift, zeep en wasmiddel. Daarnaast wordt palmolie gebruikt om biodiesel van te maken.
> Ontdek producten waarvan je niet wist dat er palmolie in zit
Boodschappen doen zonder palmolie is lastig
Het is best moeilijk om palmolievrij boodschappen te doen. Het zit in vreselijk veel producten. Alternatieven voor jouw favoriete product zijn niet altijd te krijgen. De oplossing moet dan ook in de eerste plaats komen van de overheid en het bedrijfsleven. Wil je toch zelf proberen een steentje bij te dragen? Bekijk dan eens de ingrediëntenlijst van je favoriete producten.
Fabrikanten van voedsel zijn verplicht om op de ingrediëntenlijst te zetten of er palmolie in zit. Palmolie wordt op de volgende manieren vermeld: plantaardige olie (palm), palmolie of palmvet. Bij verzorgingsproducten is het iets moeilijker te herkennen. Bekijk de lijst met bijna 200 verschillende benamingen voor palmolie.
Er wordt veel gesproken over de gezondheidseffecten van palmolie. Als milieuorganisatie hebben wij niet genoeg kennis om deze vraag te beantwoorden. Dit is wat het Voedingscentrum zegt over palmolie:
"Palmolie bevat meer verzadigd vet dan andere oliesoorten. Verzadigd vet staat bekend om de ongunstige gezondheidseffecten. Zo verhoogt verzadigd vet het LDL-cholesterol. Op die manier vergroot verzadigd vet het risico op hart- en vaatziekten."
De oliepalm is een tropische plant en groeit in landen rondom de evenaar. Oorspronkelijk komt de oliepalm uit West- en Zuidwest-Afrika. Op dit moment zijn de grootste palmolieproducenten: Maleisië, Indonesië, Thailand, Colombia, en Nigeria.
Alle landen met palmolieplantages:
Helaas heeft de lokale bevolking weinig aan de grote plantages. Waar eerst nog tientallen of honderden mensen konden leven van de opbrengst van een hectare bos, is er nu nog slechts inkomen voor 1 arbeidskracht.
Palmolieplantages zijn vaak in bezit van grote internationale bedrijven. Op de plantages zijn weinig banen te vinden voor de lokale bevolking. Uit onderzoek van Amnesty International blijkt dat er veel misstanden zijn op deze plantages: Als er al werk is, is het zwaar werk en slecht betaald. Ook zijn de omstandigheden slecht en de dagen lang. Arbeiders moeten werken met bestrijdingsmiddelen, vaak zonder bescherming. Ook is er regelmatig sprake van kinderarbeid.
De lokale bevolking ziet weinig tot niets terug van de winst van de palmoliebedrijven. Palmoliebedrijven pikken vaak land in dat de lokale bevolking gebruikte voor kleinschalige productie van hun voedsel. Door het verlies van dat land raakt de lokale bevolking haar bron van inkomsten kwijt.
Op grote schaal niet, op lokaal niveau wel. Palmolie is nooit duurzaam als het op gigantische plantages in tropische landen geproduceerd wordt voor onze consumptie in Nederland en Europa.
Naast de problemen die de productie van palmolie veroorzaakt, biedt de palmolieproductie geen eerlijk en duurzaam bestaan voor de lokale bevolking. De enige eerlijke en duurzame oplossing is om over te stappen naar duurzame regionale landbouw. Palmolie als voedingsmiddel voor Europa kan in veel gevallen vervangen worden door alternatieven uit onze eigen regio zoals olijf-, zonnebloem- of raapzaadolie.
> Bekijk hier de goede en slechte alternatieven voor palmolie
RSPO-certificaat zegt niet zoveel
Er wordt soms gezegd dat palmolie met het RSPO-certificaat wel duurzaam is. Milieudefensie heeft geen vertrouwen in het certificaat van de RSPO (Round Table for Sustainable Palm Oil) omdat:
De RSPO kan kortom niet kan garanderen dat gecertificeerde palmolie ook echt volgens de afspraken is geproduceerd. Als klant kan je er dus helaas niet van uit gaan dat een product met het RSPO-logo duurzame palmolie bevat.
Er zijn veel bedrijven betrokken bij de handel in palmolie. Denk aan banken, supermarkten, handelaren en fabrikanten.
Banken, verzekeraars en pensioenfondsen
Nederlandse banken zoals ABN AMRO, ING en de Rabobank, maar ook verzekeraars en pensioenfondsen investeren ons geld in de aanleg van nog meer palmolieplantages.
Palmoliebedrijven en handelaren
Bedrijven zoals Wilmar, IOI, Sime Darby en Bumitama verdienen aan het produceren en doorverkopen van de palmolie.
Fabrikanten en winkels
Fabrikanten zoals Unilever en Nestlé verwerken de palmolie in duizenden producten, bijvoorbeeld in melkpoeder en pindakaas. Winkels als Albert Heijn en Jumbo verkopen volop producten waar palmolie in verwerkt is.
Biobrandstoffen zijn bedoeld om diesel en benzine die gemaakt zijn van olie te vervangen. Omdat ze beter voor het klimaat zouden zijn. Voor biobrandstoffen wordt voedsel gebruikt zoals palmolie, soja, koolzaad, maïs en suikerbiet.
Maar biobrandstoffen blijken helemaal niet zo duurzaam te zijn. Biodiesels zijn zelfs slechter voor het klimaat dan de diesel die ze moeten vervangen. Biodiesel uit palmolie is zelfs drie keer zo vervuilend als gewone diesel.
De Europese Unie (EU) heeft besloten dat er geen palmolie meer in de Europese autotank komt. Dat is erg goed nieuws. Want nu verdwijnt het regenwoud nog razendsnel om plaats te maken voor palmolieplantages. Door dit besluit zal Europa in de komende jaren steeds minder palmolie gaan gebruiken. Vanaf 2022 mag er steeds minder palmolie worden bijgemengd, tot in 2030 het percentage palmolie tot vrijwel nul is teruggebracht.
