Op 9 mei 2008 stappen 4 Nigeriaanse boeren en Milieudefensie naar de rechter vanwege de olievervuiling in hun dorpen. Het duurt uiteindelijk tot december 2022 voor de hele zaak is afgerond. Dit zijn de hoogte- en dieptepunten van een baanbrekende (gewonnen) rechtszaak.
Milieudefensie en Nigeriaanse boeren klagen Shell aan
4 Nigeriaanse boeren stappen samen met Milieudefensie naar de rechter. De boeren zijn slachtoffer van olielekkages in hun dorpen, Goi, Ikot Ada Udo en Oruma. De boeren willen dat Shell hen een schadevergoeding betaalt, zodat ze hun leven weer kunnen opbouwen.
De reactie van Shell
Shell zegt dat het in Nigeria geen fouten heeft gemaakt. Shell zegt ook dat het niet verantwoordelijk is voor eventuele misstappen van zijn Nigeriaanse dochtermaatschappij. Milieudefensie en de Nigeriaanse boeren zijn het daar niet mee eens. Zij vinden dat het hoofdkantoor van Shell wel verantwoordelijk is voor wat er gebeurt in Nigeria. Op het hoofdkantoor van Shell in Nederland wordt het beleid bepaald voor de oliewinning in Nigeria.
Indiening van de dagvaarding.
Eerste zitting
De eerste zitting gaat over de vraag of de Nederlandse rechter mag oordelen over wat er in Oruma is gebeurd. Shell vindt dat de hele zaak in Nigeria besproken moet worden. Volgens Shell is Shell Nigeria een Nigeriaans bedrijf en hoeft dus niet voor de Nederlandse rechter te verschijnen. Milieudefensie brengt daar tegenin dat Shell Nigeria, voor 100%, een dochteronderneming is van Royal Dutch Shell. En Royal Dutch Shell is een Nederlands bedrijf, gevestigd in Den Haag. Daarom moeten beiden voor de rechter in Den Haag kunnen worden gebracht.
Eerste overwinning: Shell mag beoordeeld worden in Oruma zaak
De rechter beslist dat Shell door een Nederlandse rechter beoordeeld mag worden in de zaak Oruma. De boeren en Milieudefensie zijn erg blij met deze eerste overwinning. Over de andere dorpen, Goi en Ikot Ada Udo neemt de rechtbank op 24 februari 2010 een besluit: ook over deze zaken mag de Nederlandse rechtbank uitspraak doen.
Rechtszaak gaat door ondanks bezwaar Shell
Shell wil de rechtszaak uitstellen. Eén van de boeren is in Nigeria ook naar de rechter gestapt. Shell vindt dat die zaak eerst afgehandeld moet worden. De rechter in Nederland is het hier niet mee eens en besluit dat de Nederlandse rechtszaak gewoon door kan gaan.
Zitting over inzien documenten
Aan het begin van de rechtszaak vroeg onze advocaat om documenten van Shell, als bewijsmateriaal. Shell blijft weigeren. Tijdens deze zitting behandelt de rechtbank het verzoek van Milieudefensie en de boeren om de documenten van Shell te mogen inzien.
Uitspraak over inzien documenten
De rechter zegt dat Shell ons niet alle documenten hoeft te geven waar wij om gevraagd hebben. In deze stukken staat informatie over de lekkages. Er staat informatie in over het onderhoud van de pijpleidingen en over de betrokkenheid van Shell Nederland. We krijgen alleen een paar rapporten die door onderaannemers over de olievervuiling in het dorp Goi zijn geschreven. De rechter doet op deze dag ook nog een andere uitspraak. Volgens Shell kan Milieudefensie geen mede-eiser zijn in de rechtszaak, omdat het geen slachtoffer is. De rechter besluit anders: Milieudefensie mag mede-eiser blijven en samen met de Nigeriaanse boeren aan de rechtszaak blijven werken.
VN-milieubureau: ‘Shell ruimt niet goed op'
UNEP, het milieubureau van de Verenigde Naties, komt met een belangrijk rapport over de olievervuiling in de Nigerdelta (Zuid-Nigeria, aan de kust). Volgens UNEP ruimt Shell de veroorzaakte vervuiling niet goed op in Ogoniland (een gebied in de Nigerdelta). UNEP: “De manier waarop Shell opruimt is onvoldoende. Het is niet alleen in strijd met de wet, maar ook nog eens in strijd met Shells eigen regels. Shell beweert dat het grondig opruimt. In Ogoniland zijn de grond en het water echter zo vervuild, dat het gebied nog steeds onleefbaar is.” De feiten uit het UNEP-rapport zijn belangrijk bewijsmateriaal voor onze advocaten in de zaak over het dorp Goi, dat in Ogoniland ligt.
Lekkages gevolg van slecht onderhoud
We sturen een brief aan de rechtbank. Hierin schrijven we dat de lekkages het gevolg zijn van slecht onderhoud. De boeren en Milieudefensie vinden dat Shell de pijpleidingen in de drie dorpen niet goed heeft onderhouden. Shell heeft de pijpleidingen ook niet goed beschermd tegen vandalisme. En Shell heeft de gelekte olie nauwelijks opgeruimd. Volgens de Nigeriaanse wet is dit verplicht. Ook als de lekkage veroorzaakt is door vandalisme.
Shell ontkent alle aansprakelijkheid
Shell levert ook een brief in bij de rechtbank. Shell zegt hierin dat alle lekkages zijn veroorzaakt door vandalisme of sabotage. Dat is niet de schuld van Shell, maar van rebellen in het gebied. Shell zegt opnieuw dat deze zaak in Nigeria moet worden behandeld en niet in Nederland.
De hoofdzitting voor de rechtbank in Den Haag
Na ruim 4 jaar is er een openbare hoofdzitting van de rechtszaak in Den Haag. Geert Ritsema van Milieudefensie zegt na afloop: "Het lijkt of Shell in een andere wereld leeft, een papieren werkelijkheid die in niets lijkt op het harde dagelijkse bestaan van de boeren in de ─ door olie vervuilde ─ Nigerdelta. Miljoenen mensen in Nigeria hebben dagelijks last van de gevolgen van de vervuiling. Door de olie is het drinkwater vervuild, groeit er bijna niets meer en zijn de meeste vissen dood. Een groot deel van de Nigerianen leeft van visserij en landbouw. Dat is nu onmogelijk geworden.”
Het vonnis: Shell veroordeeld voor schade Ikot Ada Udo
De rechtbank oordeelt dat Shell verantwoordelijk is voor de olielekkages op het land van Friday Alfred Akpan, een van de boeren uit Ikot Ada Udo. Shell Nigeria moet daarom een schadevergoeding betalen. Pas later zal worden vastgesteld hoe hoog deze vergoeding is. In de zaken van de andere drie boeren vindt de rechtbank dat de schuld van Shell niet is bewezen. Ook vindt de rechter dat Shell Nederland niet aansprakelijk gehouden kan worden.
Milieudefensie én Shell in hoger beroep
Milieudefensie en de boeren uit Goi en Oruma gaan in hoger beroep. Volgens de rechter zijn de olielekkages hier veroorzaakt door sabotage en hoefde Shell niet méér te doen om die lekkages te voorkomen. De boeren en Milieudefensie zijn het daar niet mee eens en stappen daarom opnieuw naar de rechter. Shell gaat ook in hoger beroep. De rechter oordeelde dat Shell schadevergoeding moet betalen aan boer Friday uit het dorp Ikot Ada Udo. Shell vindt dat het niet verantwoordelijk is voor de lekkages. De Nigeriaanse eisers en Milieudefensie reageren verbaasd.
Milieudefensie eist opnieuw inzage intern bewijsmateriaal
Milieudefensie vraagt Shell nog een keer of het belangrijke papieren en rapporten van Shell mag inzien. Hiermee wil Milieudefensie onder meer bewijzen dat het Shell-hoofdkantoor in Den Haag de onderneming in Nigeria direct aanstuurt, en daarmee aansprakelijk is voor de lekkages in de Nigeriaanse dorpen. In september 2011 wees de rechtbank hetzelfde verzoek nog af.
Shell reageert: geen inzage in interne documenten
Shell wil ons de belangrijke documenten nog steeds niet geven. Ook zegt Shell voor de derde keer dat deze zaak niet thuishoort in de Nederlandse rechtbank en dat Milieudefensie de zaak niet zou mogen voeren.
Conclusie van antwoord over bevoegdheid rechter
Milieudefensie en de boeren dienen een ‘conclusie van antwoord’ in. Hierin leggen ze uit, waarom zij vinden dat de rechtszaak wel in de Nederlandse rechtbank kan plaatsvinden.
Rechter deelt hoger beroep op in twee fasen
In een regiezitting besluit het gerechtshof dat het hoger beroep wordt opgedeeld in twee delen. Voordat er inhoudelijk naar de zaak gekeken wordt, wordt er eerst naar de vraag van Shell gekeken of deze rechtszaak wel thuishoort bij de Nederlandse rechter.
Nieuw bewijsmateriaal
Milieudefensie heeft nieuwe informatie gekregen uit Engeland. Nigerianen uit het dorp Bodo kwamen in Engeland tot een schikking in een rechtszaak die erg veel op die van Milieudefensie lijkt. Een schikking is een afspraak tussen twee partijen om niet verder te gaan met de rechtszaak. De Engelse advocaten mochten, in tegenstelling tot die van Milieudefensie, wel interne documenten van Shell inzien. Hier kwam een hoop informatie uit. Deze komt goed van pas bij onze rechtszaak.
In de Shell-documenten staat dat de pijpleiding in Goi zeer slecht was onderhouden en allang vervangen had moeten worden. Door deze papieren ontdekken we ook dat Shell eerder tegen de rechter heeft gelogen. Shells advocaat zei dat er in Goi een drukmeetsysteem was geïnstalleerd. In documenten van de Engelse rechtszaak staat dat Shell dit drukmeetsysteem nooit geplaatst heeft.
Bewoners van Bodo krijgen 70 miljoen van Shell
Op 7 januari ontvangen de bewoners van het dorpje Bodo geweldig nieuws. Zij startten in 2012 in Engeland een rechtszaak. Shell is met de inwoners van Bodo tot aan afspraak gekomen en betaalt hen 70 miljoen euro. Met dit geld kunnen de mensen de schade aanpakken die werd veroorzaakt door de lekkages uit oliepijpleidingen. Ook al staat deze zaak los van onze rechtszaak, het is ook voor ons fantastisch nieuws. Het gaat hier om dezelfde pijpleidingen als in Goi, waar één van de boeren vandaan komt. De Nigerianen zien dat het zin heeft om Shell buiten Nigeria voor de rechter te slepen. Feit is wel dat Shell hier de boel met geld heeft gesust. Hierdoor hoeft Shell niet voor een rechter te verschijnen.
Zitting in het hoger beroep
Op 12 maart staan de boeren, Milieudefensie en Shell opnieuw tegenover elkaar voor de rechter. Milieudefensie wil documenten van Shell inzien, waarmee bewezen wordt dat de pijpleidingen in de Nigerdelta slecht onderhouden zijn. Uit deze documenten moet ook blijken hoeveel het hoofdkantoor van Shell in Den Haag wist over de lekkages in Nigeria.
Shell blijft zichzelf herhalen. Shell vindt dat de Nederlandse rechter niet mag oordelen over de activiteiten van Shell in Nigeria, dat Milieudefensie niet ontvankelijk zou zijn en dat door zogenaamde procedurele fouten de zaak niet ‘geldig’ zouden zijn.
Uitspraak hoger beroep (fase 1): Een Nederlandse rechter mag oordelen over Shells activiteiten in Nigeria
De eerste uitspraak van het hoger beroep is een groot succes. De rechter geeft Milieudefensie op alle punten gelijk. Het gerechtshof beslist dat een Nederlandse rechter mag oordelen over de olielekkages in Nigeria. Shell moet van de rechter documenten die met deze zaak te maken hebben ter inzage geven aan de advocaat van Milieudefensie. Dat betekent dat we eindelijk aan de inhoud van de zaak kunnen beginnen. Althans, dat denken we.
Zitting over documenten en pijpleidingonderzoek
In het tussenarrest van 18 december 2015 had het gerechtshof voorgesteld dat de pijpleidingen bij Goi en Oruma konden worden opgegraven om de werkelijke oorzaak van de lekkages te laten onderzoeken. Milieudefensie vond dat een goed idee, maar over de vraag hoe dat onderzoek eruit moet zien worden we het met Shell niet eens. Volgens Shell is het in Goi en Oruma te onveilig om de pijpleiding op te graven en gaat dat tonnen kosten.
Ook is inmiddels gebleken dat Shell veel van de documenten die ze moest geven heeft achtergehouden en dat in andere documenten hele pagina’s zijn zwartgemaakt. Om deze kwesties te bespreken gelast het gerechtshof een zogenaamde comparitiezitting.
Ter zitting wordt besloten dat drie deskundigen op basis van het beschikbare papierwerk de oorzaak van de lekkages zullen onderzoeken. Wie de deskundigen zijn en welke vragen er zullen worden voorgelegd, moet nog worden beslist.
Pas op 27 maart 2018 worden de drie deskundigen in een tussenarrest benoemd. Het is niet duidelijk waarom dat zo verschrikkelijk lang heeft geduurd. De houding van Shell hielp in elk geval niet: die stuurde doodleuk informatie over een heel andere pijpleiding naar de deskundigen toe. De deskundigen krijgen drie maanden de tijd voor hun onderzoek. Het hof kondigt in hetzelfde tussenarrest aan dat het op 1 mei een beslissing zal nemen over de zwartgemaakte passages en de ontbrekende documenten.
Deskundigen leveren hun definitieve onderzoek in. Dit onderzoek gaat in op de oorzaken van de lekkages.
Indiening memorie van grieven. Dit zijn de gronden van ons hoger beroep. Hier gaan we ook in op de uitkomsten van het rapport van de deskundigen.
Tweede gedeelte Hoger Beroep. Op 8 en 9 oktober staan we hopelijk voor de laatste keer tegenover Shell in de rechtbank. Dit gedeelte van het Hoger Beroep gaat over de inhoud van de zaak. Hoe zijn de lekken ontstaan? Heeft Shell voldoende onderhoud gepleegd aan de pijpleidingen en heeft Shell voldoende gedaan om lekkages te voorkomen?
Uitspraak Hoger Beroep. De Nigeriaanse boeren en Milieudefensie winnen wat een baanbrekende rechtszaak is gebleken. Hier lees je er meer over.
Op 23 december 2022 wordt de schadevergoeding bekendgemaakt. De boeren en hun gemeenschappen ontvangen 15 miljoen euro compensatie voor de schade die zij hebben geleden. Zij kunnen eindelijk verder met hun leven. Een historische rechtszaak komt ten einde. Hier lees je er meer over.
