Hittegolven, bosbranden en overstromingen teisteren de wereld. Juist nú verwacht je klimaatactie. Maar er gebeurt bitter weinig. Niet omdat het niet kan, maar omdat grote vervuilende bedrijven het klimaatbeleid actief tegenwerken. Dit is hoe.
In het kort
Grote bedrijven hebben veel macht. Daardoor kunnen zij regels die goed zijn voor het klimaat gemakkelijk tegenwerken. Met name de grote olie- en gasbedrijven, maar ook andere grote vervuilers doen dat. Ondanks het enorme belang dat wij allemaal hebben bij het oplossen van de klimaatcrisis. Dit is hoe ze dat doen:
1. Door zich met reclame en PR groener voor te doen dan ze zijn.
2. Door nieuwe wetten en regels tegen te werken en af te zwakken.
3. Door misbruik te maken van de oorlog in Oekraïne.
4. Door optimaal te profiteren van de nauwe banden met overheden.
5. Door steeds naar de consument te wijzen.
Maar laat je niet afschrikken door de macht van bedrijven. Samen zijn wij veel sterker. Samen zorgen we dat ze in beweging komen. Dat hebben we al bewezen met de historische overwinning in onze Klimaatzaak tegen Shell. Shell moet van de rechter veel meer doen om zijn uitstoot te verminderen, en sneller. Nu pakken we ook andere grote vervuilers aan. Help je mee?
Lees het hele verhaal:
Grote vervuilende bedrijven proberen media, het publiek, de politiek en aandeelhouders te overtuigen dat ze goed bezig zijn. Dat doen ze met: reclame op radio, tv en in dag- en weekbladen; speeches van en interviews met topmensen; het sponsoren van muziek, kunst en sport; en op sociale media.
Shell presenteert zichzelf bijvoorbeeld als ‘aanjager van de energietransitie’. Als je die boodschap dag in dag uit voorgeschoteld krijgt, ga je er vanzelf (een beetje) in geloven. Geen wonder dus dat deze bedrijven daar jaarlijks heel veel geld in stoppen.
Maar de praktijk is heel anders.
Shell heeft bijvoorbeeld plannen om wereldwijd op 750 nieuwe plekken naar olie en gas te boren. Daarnaast hebben ze in 2022 maar 8% geïnvesteerd in groene energie, zoals zon en wind. Dat blijkt uit het recente jaarverslag van het olie- en gasbedrijf. De 'groene' omzet bedroeg in 2022 750 miljoen dollar – op een totaal van 380 miljard. Alleen al in 2022 heeft de Reclame Code Commissie 5 keer geoordeeld dat Shell zijn reclameclaims onvoldoende kan onderbouwen en daarmee het publiek misleidt. Dat ging over producten en diensten en de rol van Shell bij de omschakeling naar duurzame energie. Daarom worden dit soort praktijken wel ‘greenwashing’ genoemd. Dat is een trucje om duurzaam te lijken terwijl je dat helemaal niet bent. En als klanten, burgers en politici denken dat je al goed bezig bent, is de kans kleiner dat er wetten komen om je te dwingen.
Grote vervuilende bedrijven proberen ook nieuwe wetten en regels van landen en de Europese Unie te beïnvloeden. Ook daarin gaan hele grote bedragen om. Bedrijven spreken zich in de media vaak uit vóór regelgeving en zeggen achter het klimaatakkoord van Parijs te staan. Maar achter de schermen proberen ze die wetgeving juist tégen te werken of af te zwakken. Niet 1 van de grote vervuilers in Nederland heeft een behoorlijk klimaatplan. Met hun plannen loopt de temperatuur op aarde veel verder op dan in het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken.
Neem Shell. Dit bedrijf heeft in Brussel 17 lobbyisten in dienst en geeft daar jaarlijks 5 miljoen euro aan uit. Lobbyisten doen er alles aan om politici te beïnvloeden. Ook in de VS behoort Shell tot de grote lobbyisten, met 7 tot 9 miljoen dollar per jaar. En dat is nog exclusief de vele miljoenen die Shell uitgeeft aan brancheorganisaties (organisaties die opkomen voor de belangen van olie- en gasbedrijven). En exclusief wat die brancheorganisaties weer uitgeven aan lobby. De andere olie- en gasreuzen en andere grote bedrijven doen overigens precies hetzelfde.
Foto: dat grote bedrijven niet almachtig zijn, bewijst de Klimaatzaak tegen Shell die in 2021 door Milieudefensie gewonnen werd. Op deze foto uit 2019 brengen 400 (van de in totaal 17.379) mede-eisers de dagvaarding voor de rechtszaak naar het hoofdkantoor van Shell in Den Haag. De eis: dat Shell handelt in lijn met de doelen van het klimaatakkoord van Parijs.
Olie- en gasbedrijven, waaronder BP en Chevron, hebben met grote PR-campagnes het opvoeren van de olie- en gasproductie naar voren geschoven als oplossing van de gascrisis. Ook Shell heeft de gascrisis aangegrepen om het belang van nieuwe olie- en gasprojecten te benadrukken. Door de oorlog zijn de winsten van deze bedrijven enorm gestegen.
Onze afhankelijkheid van olie en gas zou (veel) minder groot zijn geweest als eerder begonnen was met de omschakeling naar duurzame alternatieven. Energie zou bovendien voordeliger zijn geweest. Maar dat hebben de grote vervuilers actief tegengewerkt.
Ook andere grote bedrijven, zoals supermarktketens en bijvoorbeeld Unilever, hebben geprofiteerd van de oorlog en hun winsten verdubbeld. Die miljarden gaan helaas nauwelijks naar de vergroening van hun bedrijf, maar vooral naar de aandeelhouders.
Grote bedrijven en overheden zijn op allerlei manieren met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk:
Burgers en maatschappelijke organisaties hebben, daarmee vergeleken, veel minder directe invloed. Zij worden veel minder vaak gehoord en betrokken bij beleidskeuzen. Het systeem zet ons, als klimaat- en rechtvaardigheidsorganisatie, dus op achterstand. Dat we toch zoveel voor elkaar krijgen, komt omdat we met elkaar een beweging vormen (van maatschappelijke organisatie en burgers). Want wij geloven in de kracht van mensen. Samen hebben we juist heel veel invloed. Zo kregen we Shell, 1 van de grootste bedrijven ter wereld, toch op de knieën. Nu pakken we 29 andere grote vervuilers aan.
>Meer weten? Kijk hier voor meer achtergrondinformatie over de relatie tussen regeringen en grote bedrijven (Engels).
>Of bekijk deze serie tweets (Engels).
Veel grote bedrijven zeggen dat ze het klimaat belangrijk vinden, maar dat zij de problemen zelf niet kunnen oplossen. Want het is ‘de consument die om hun producten vraagt’. Zij doen niets anders dan aan die vraag voldoen. Daarmee leggen ze de verantwoordelijkheid eenzijdig bij de consument. Zo was het oliereus BP die in 2004 de 'klimaatvoetafdrukcalculator' introduceerde, waarmee consumenten hun impact op het klimaat kunnen berekenen. Het achterliggende idee is dat zolang consumenten en burgers denken dat zij aan zet zijn, de grote vervuilers buiten schot blijven.
Dat bedrijven wel degelijk een flinke eigen verantwoordelijkheid hebben bewijst de uitspraak in de Klimaatzaak die Milieudefensie van Shell won. En wat voor Shell geldt, geldt ook voor andere grote vervuilers.
Als de grootste bedrijven niet meedoen, lukt het ons nooit om de klimaatcrisis op te lossen. En ze doen nog bijna niets. Daarom pakt Milieudefensie juist deze bedrijven aan. Want ze zijn misschien wel machtig, maar samen krijgen we ze in beweging. Doe je mee?
Foto bovenin: grote rookwolken uit diverse schoorstenen bij Tata Steel in IJmuiden. Tata is zo'n bedrijf dat graag zegt dat het de omgeving en het klimaat belangrijk vindt, maar in de praktijk gewoon doorgaat met vervuilen.
