Biomassa

De vraag naar duurzame energie groeit. In het Klimaatakkoord staat dat biomassa een belangrijke, maar tijdelijke maatregel is om olie, kolen en gas te vervangen. Toch groeit de kritiek op biomassa: is het wel een 'groene' energiebron? Het nieuwe kabinet moet een belangrijk besluit nemen over de toekomst van biomassa.

Wat is biomassa?

Biomassa is een verzamelnaam voor plantaardig en dierlijk materiaal die we als grondstof of energiebron gebruiken.  Dat kan bijvoorbeeld hout zijn, snoeiafval, afval uit de voedingsindustrie, dierlijke mest of olie uit zaden.  Als we het in Nederland over biomassa hebben, hebben wij het bijvoorbeeld over: 

1. Biomassa om energie op te wekken. De grootste vorm hiervan is door afval- en resthout te verbranden zoals houtsnippers en houtpellets.
2. Biobrandstoffen zoals bijvoorbeeld biodiesel. Biobrandstof wordt gemaakt van plantaardig materiaal zoals palmolie, koolzaad, suikerriet, maïs en graan. 
3. GFT-afval en mest dat wordt vergist om biogas van te maken.
4. Groen gas is gemaakt van mest, GFT en agrarische afval. Het is daarna verwerkt tot een vervanger van aardgas. Het werkt ook als aardgas, en daardoor zijn er geen aanpassingen nodig aan een cv-ketel om het te gebruiken.

Bij het verbranden van deze materialen in biomassacentrales of in motoren en machines, komt energie vrij. Die energie gebruiken wij voor warmte, elektriciteit en beweging.

Is het verbranden van afvalhout duurzaam? 

Over het gebruik van de verschillende soorten biomassa als biomassa zijn de meningen verdeeld. Maar vooral over het verbranden van afvalhout in biomassacentrales is veel te doen. Op papier is het verbranden van hout een mooie oplossing: bomen en planten nemen tijdens hun leven CO₂ uit de lucht op. Bij de verbranding van hout komt net zoveel CO₂ vrij als eerder is opgenomen. Daardoor komt er geen extra CO₂ vrij in de lucht, zoals wel het geval is bij olie, kolen en gas. Hierdoor wordt biomassa gezien als een 'groene' energiebron.

Biomassa: de feiten

• In Nederland is in 2020 de CO₂-uitstoot door Biomassa met maar liefst 16% toegenomen vergeleken met een jaar eerder. Vooral energiebedrijven zijn de afgelopen jaren meer biomassa gaan gebruiken in  plaats van kolen.
  
  
• In juni 2021 stopte het kabinet nieuwe subsidies voor 'houtige biomassa'. Dit totdat er meer duidelijk is over de toekomst van biomassa. Een nieuw kabinet zal met dat plan moeten komen.
  
  
• De uitstoot die wordt veroorzaakt door biomassa wordt niet meegeteld met de doelen in het Klimaatakkoord. De aanname is dat de uitstoot wordt gecompenseerd omdat nieuwe planten en bomen worden geplant. Helaas blijkt dit niet te kloppen.  Door de toename van Nederlandse Biomassaverbranding is ook ontbossing in Estland en Letland toegenomen.
  
  
• In Nederland staan meer dan 200 biomassacentrales. Op deze kaart zie je waar ze staan. Je hebt kleine centrales die bijvoorbeeld zwembaden en scholen verwarmen. Maar ook grote centrales die hele gebieden van warmte of elektriciteit voorzien.
  
  
• Van alle energie die Nederland in 2020 opwekte kwam 11,1% uit groene bronnen zoals zon, wind, water en biomassa. Meer dan de helft van deze groene energie werd opgewekt met biomassa. Van die helft wordt weer de helft door hout gestookt in biomassacentrales.
  
  
• Voor zover wij weten, wordt er in Nederlandse biomassacentrales alleen afvalhout (zoals takken van plantsoenen), dunningshout uit beheerde bossen en sloophout uit de industrie verbrandt.

(Tekst gaat onder afbeelding door)

• Nederland koopt afval- en dunningshout uit het buitenland om te verbranden in biomassacentrales. Op dit moment komt ruim een kwart van ons afvalhout uit het buitenland.
  
  
• Wanneer er hout wordt verbrand komen er allerlei stoffen vrij. Denk bijvoorbeeld aan stikstof, fijnstof en zwavel. Deze stoffen hebben invloed op de luchtkwaliteit. Moderne, grote biomassacentrales hebben goede filters. Maar oude, kleine biomassacentrales hebben niet altijd zulke goede filters. 

Kan Nederland meer afvalhout verbranden?

Kan Nederland het verbranden van afvalhout op een duurzame manier uitbreiden? Volgens ons onderzoek niet. Als er meer biomassacentrales bijkomen, dan moeten we dus meer duurzaam afvalhout importeren. En dat is er simpelweg niet. 

Waarom is er niet genoeg afvalhout?

Uit onderzoek blijkt dat de Europese landen waarvan Nederland nu hout koopt, dat zelf hard nodig hebben. Ook hout uit de Verenigde Staten halen kan niet. De VS kunnen niet garanderen dat het hout duurzaam is. Zij hebben het klimaatakkoord van Kyoto nooit ondertekend en zijn uit het akkoord van Parijs gestapt.

Foto: klimaatduikers wagen de sprong tegen de bouw van een biomassacentrale in Diemen/IJburg

Is er een alternatief voor afvalhout?

Op dit moment kunnen onze biomassa-ovens alleen houtig materiaal verbranden. Het verbranden van rioolwaterslib, voedselresten, en restafval uit de landbouw (ook wel reststromen genoemd) lukt nog niet. 

Hoe zorgt de overheid dat biomassa duurzaam is? 

De overheid moet regels opstellen die garanderen dat het hout dat Nederland verbrandt alleen regionaal resthout is. Dat is duurzaam hout dat:

• uit de buurt van- of uit Nederland komt,
• niet nodig is op de plek van herkomst,
• en met weinig uitstoot te vervoeren is.

Ook kunnen biomassacentrales alleen op kleine schaal worden ingezet in Nederland. Laten we het klein beetje hout dat wij hebben inzetten op plekken waar geen andere groene oplossingen mogelijk zijn, zoals geothermie (aardwarmte) en individuele- en industriële warmtepompen. Alleen zo voorkomt Nederland dat biomassa een internationale industrie wordt waarbij ontbossing op de loer ligt. 

Milieudefensie onderschrijft SER-advies op biomassa

Staatssecretaris Van Veldhoven heeft advies gevraagd over het opstellen van een duurzaamheidskader biomassa. Op 6 juli 2020 is het advies “Biomassa in Balans” vastgesteld.

> Op 29 augustus 2020 hebben de leden van Milieudefensie ingestemd met dit advies.
> Lees ook het position paper houtige biomassa voor energietoepassingen.

Wat zijn dan wel duurzame oplossingen?

Wij hebben goede duurzame oplossingen op een rij gezet. Maar ook wel oplossingen je beter kunt vermijden. Bekijk alle duurzame oplossingen hier.