Om de klimaatdoelstellingen te halen schakelt Nederland over op bio-energie. Dit is geen onomstreden keuze. Wat is biomassa en wat wordt er in een biomassacentrale verbrand? Het antwoord op deze en andere veelgestelde vragen vind je hier.
1. Wat is het standpunt van Milieudefensie over biomassa?
2. Wat is biomassa?
3. Welke soorten biomassa gebruiken we in Nederland?
4. Wat zijn biomassaresten?
5. Hoe 'groen' is energie uit biomassa?
6. Wat verstaat Milieudefensie onder regionaal resthout?
7. Is het waar dat het verbranden van biomassa zorgt voor meer CO2 uitstoot dan olie, kolen en gas?
8. Hebben we biomassa nodig om de klimaatdoelstellingen te halen?
9. Wat zijn de alternatieven voor biomassa?
10. Wie controleert of biomassa duurzaam is?
11. Hoe moeten we onze huizen verwarmen als er geen nieuwe biomassacentrales meer bijkomen?
12. Waarom hebben jullie alleen onderzoek gedaan naar hout uit Duitsland, Scandinavië en de Baltische Staten?
13. Heeft Nederland voldoende biomassa om in de eigen energiebehoefte te voorzien?
14. Is de biomassacentrale bij mij in de buurt slecht voor mijn gezondheid?
Biomassa is te waardevol om achteloos te verbranden voor energie. Ons uitgangspunt is dat je ervoor zorgt dat de koolstof die in biomassa opgeslagen zit, daar ook blijft zitten en dus niet voor extra klimaatverandering zorgt. Als je een houten woning bouwt, zit het grootste deel van de koolstof opgeslagen in het hout. Wanneer je hout verbrandt, komt de koolstof vrij in de vorm van het broeikasgas CO2. Alleen in uitzonderlijke gevallen waarin er geen duurzamere alternatieven zijn, vinden wij dat verbranding van resthout aanvaardbaar kan zijn.
Omdat er niet genoeg resthout beschikbaar is in de regio, zijn we tegen de komst van nog méér biomassacentrales. Ruim een kwart van ons brandhout komt al uit het buitenland. Omdat Nederland veel op biomassa wil inzetten, groeit de vraag en ontstaat er een internationale brandhouthandel. Ontbossing ligt dan op de loer. Of er bomen omgehakt worden om in onze biomassacentrales te verbranden is moeilijk te controleren als ze tot houtpellets verwerkt zijn.
Ontbossing en het verbranden van hout, versnelt klimaatverandering. Op dit moment heeft Nederland al meer houtige biomassa nodig dan er in ons eigen land is. Daarom is Milieudefensie tegen de bouw van nieuwe biomassacentrales en pleiten we voor een onmiddellijke subsidiestop. Verder zijn we voor strenge duurzaamheidseisen en controles.
> Milieudefensie stemt in met het SER-advies over duurzaamheidskader voor biomassa
> Position paper: houtige biomassa voor energietoepassingen
Biomassa is plantaardig en dierlijk (rest)materiaal waaruit we energie kunnen opwekken, zoals:
In de praktijk gebruiken we het woord biomassa vaak wanneer we het hebben over 'houtig' restmateriaal. In Nederlandse biomassacentrales kunnen we vooralsnog alleen houtige biomassa verbranden.
In Nederland verbranden we houtige biomassa in biomassacentrales. In biovergisters maken we biogas van natte biomassa zoals etensresten. Tenslotte mengen we biobrandstoffen bij in diesel, kerosine en benzine. Hiervoor wordt biomassa zoals palmolie, koolzaad, maïs en suikerbiet gebruikt.
Biomassaresten zijn restanten die we niet meer kunnen gebruiken voor compost, spaanplaten of andere vormen van (her)gebruik, zoals:
Biomassa zoals stro kunnen we duurzaam verbranden. Want stro verrot binnen een jaar op het land als het niet wordt gebruikt. Tijdens dat proces komt CO2 vrij. Als we stro verbranden, komt de CO2 die in het stro zit opgeslagen alleen iets eerder vrij. Datzelfde geldt voor houtresten of zaagsel uit bijvoorbeeld de meubelindustrie. Als we dit soort materiaal niet voor iets anders kunnen gebruiken én er zijn geen duurzamere alternatieven, kan het acceptabel zijn om dit materiaal te verbranden om warmte op te wekken. Dit mag dan natuurlijk alleen gebeuren in moderne biomassacentrales met een goede luchtfilter.
Resthout wordt bij voorkeur niet de hele wereld over gesleept maar lokaal geproduceerd en gebruikt. Onder regionaal resthout verstaan wij hout dat uit de buurt van (of gewoon uit) Nederland komt. Het gaat in ieder geval om resthout dat niet nodig is op de plek van herkomst en met weinig uitstoot kan worden vervoerd. Zo kunnen houtpellets uit Zweden via een zuinig schip vervoerd worden. Dit kan een duurzamere optie zijn dan resthout uit Duitsland, dat per vrachtwagen wordt aangevoerd.
De koolstof in fossiele brandstoffen zoals kolen en gas is miljoenen jaren geleden CO2 opgeslagen. Wanneer we deze stoffen verbranden, komt de koolstof die lang veilig onder de grond zat vrij in de atmosfeer. Hierdoor neemt het CO2 gehalte in de dampkring toe. Wanneer we hout verbranden komt er meer CO2 vrij per eenheid energie dan wanneer we gas en kolen stoken.
Volgens de Nederlandse koolstofboekhouding* is verbranding van biomassa 'CO2-neutraal'. De gedachte hierachter is dat de CO2 die vrijkomt bij verbranding weer door nieuwe planten en bomen wordt opgenomen. En zo dus uit de atmosfeer wordt gehaald. Maar is dat wel zo? Dit werkt namelijk alleen als we niet sneller verbranden dan er CO2 wordt opgenomen door nieuwe planten en bomen. De klimaatwinst van de inzet van biomassa als energiebron, hangt af van de specifieke situatie en de alternatieve opties om de biomassa te gebruiken. Dat het dus niet CO2-neutraal is, daar zijn wetenschappers het wel over eens.
*Sinds Nederland het klimaatverdrag van Kyoto tekende, moet de overheid jaarlijks aan de VN rapporteren hoeveel koolstofdioxide is uitgestoten en opgenomen. Ook staan er exacte cijfers over het Nederlandse bosoppervlak in.
Om de klimaatdoelstellingen te halen is het wereldwijd en zeker in Nederland alle hens aan dek. Van alle energie die Nederland in 2019 opwekte kwam 8,6% uit groene bronnen zoals zon, wind, water en biomassa. Meer dan de helft van deze groene energie werd opgewekt met biomassa. Een combinatie van deze groene energiebronnen is op dit moment nodig om Nederland van warmte en elektriciteit te blijven voorzien. Nederland moet echter biomassa niet verder uitbreiden. Ten eerste omdat er niet genoeg duurzaam resthout is. En ten tweede omdat alternatieven die wel duurzaam zijn, zoals industriële warmtepompen, restwarmte of geothermie, verder uitgebreid kunnen worden. Daar moet Nederland op inzetten.
In biomassacentrales wordt warmte en elektriciteit opgewekt. Duurzame elektriciteitsbronnen zijn zonne-en windenergie. Duurzame warmtebronnen zijn bijvoorbeeld geothermie (warmte uit de diepe ondergrond) en (industriële) warmtepompen. Deze warmtepompen halen warmte uit de lucht, een kanaal of rioolwaterzuivering. We moeten zuinig met deze warmte omgaan door onze huizen en panden goed te isoleren. Milieudefensie pleit voor de creatie van een warmtefonds. In dit warmtefonds komt geld om huizen te isoleren. Dit kan worden gefinancierd via een energiebelasting voor grote bedrijven.
Certificeringsbedrijven controleren of biomassa duurzaam is. Deze bedrijven worden ingehuurd door energiebedrijven. We kunnen dit systeem verbeteren met onafhankelijke controle.
Dat hangt af van waar de woning staat en om wat voor woningen het gaat. De gemeente bepaalt per wijk wat de beste optie is. Dat varieert van (aard)warmte via een warmtenet, tot warmtepompen. Eind 2021 moeten alle gemeenten hiervoor een plan hebben gemaakt. Hier lees je er meer over.
De 7 landen in het onderzoek zijn landen in de buurt van Nederland. Ze hebben allemaal veel bos en een klimaatbeleid dat lijkt op het Nederlandse klimaatbeleid. Deze landen exporteren houtresten naar Nederland.
Nederland produceert niet genoeg houtige biomassa om in de eigen energiebehoefte te voorzien. We importeren nu al ruim een kwart (27%) van de houtige biomassa uit het buitenland. Daarom zijn wij voor een directe bouw-en subsidiestop van nieuwe biomassacentrales. Er is ook niet genoeg natte biomassa zoals mest beschikbaar om alle huizen te verwarmen. Dat komt omdat de veestapel in de toekomst zal krimpen en kringlooplandbouw steeds meer terrein zal winnen. Daardoor zal het aanbod van mest alleen maar kleiner worden.
Dat hangt erg af van de kwaliteit van de filters van de centrale. Wanneer we hout verbranden komen er allerlei stoffen vrij. Denk bijvoorbeeld aan stikstof, fijnstof en zwavel. Deze stoffen hebben invloed op de luchtkwaliteit. Moderne, grote biomassacentrales hebben goede filters. Maar oude, kleine biomassacentrales hebben niet altijd zulke goede filters.
Milieudefensie pleit dat alle biomassacentrales regelmatig gecontroleerd worden. Dan zie je gelijk of de uitstoot te hoog is of overlast oplevert voor de omgeving. Is dat het geval, dan is het noodzakelijk om goede filters te installeren of de biomassacentrale te sluiten.
