Luchtvervuiling is een onzichtbaar probleem. Ook bij een felblauwe lucht en een stralend zonnetje kan de lucht vervuild zijn. De vervuilende stoffen zijn zo klein: je ziet ze niet! Gelukkig is er onderzoek gedaan naar de hoeveelheid vervuilende stoffen in de lucht. Hieronder lees je er meer over. In een paar klikken weet jij hoe de luchtkwaliteit in jouw straat is.
Geen zin in lezen? Bekijk de infographic over luchtvervuiling (pdf).
Luchtvervuiling is van veel dingen afhankelijk. Het weer is van invloed: schijnt de zon, waait het of is het mistig. Maar ook de verkeersdrukte speelt een rol: staat er file, rijden er veel vrachtauto's of juist Tesla's. Gelukkig wordt de luchtkwaliteit op veel plekken gemeten.
Kijk op Luchtmeetnet.nl. De website laat de actuele luchtvervuiling zien in jouw omgeving en geeft de voorspellingen voor de komende 48 uur. Initiatiefnemers van Luchtmeetnet zijn het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de GGD (gemeentelijke gezondheidsdiensten), DCMR (de milieudienst van de provincie Zuid-Holland) en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Op de onderstaande kaart van Atlas Leefomgeving vind je 3 verschillende soorten vervuilende stoffen in de lucht:
Op de kaart kun je verschillende functies aan en uit zetten. Je kunt ook in- en uitzoomen. Zo kom je precies te weten waar de lucht het meest ongezond is. Hoe is het bij jou in de buurt? Het is makkelijk en snel te checken!
Deze kaart van luchtkwaliteit in Nederland is gemaakt door Atlas Leefomgeving, een samenwerking tussen overheden. De kaart is het best te gebruiken op desktop.
Kun je op basis van deze links niet voldoende informatie vinden over jouw omgeving? Informeer dan bij je gemeente. Die kan jou in contact brengen met de ambtenaar die verantwoordelijk is voor het luchtkwaliteitsbeleid.
In de lucht zitten ontzettend veel verschillende stoffen, zowel kleine deeltjes als gassen. Een deel daarvan is slecht voor onze gezondheid. Vooral stoffen die vrijkomen bij verbranding in (diesel)motoren. Dit zijn onder meer ultrafijne deeltjes en roet.
Er zijn normen waaraan de luchtkwaliteit in Nederland moet voldoen. Vooral de concentraties fijnstof en stikstofdioxide overschrijden die norm vaak. Maar ook als de norm niet wordt overschreden is de lucht meestal ongezond.
Fijnstof (PM) bestaat uit vele verschillende vaste stoffen die in de lucht zweven. De afkorting PM staat voor particulate matter. Het cijfer erachter (bijvoorbeeld PM10) is de maximale doorsnede van de deeltjes in micrometers. Hoe kleiner het cijfer, hoe kleiner het deeltje. Het meest voorkomende fijnstof is PM10: dat zijn dus alle deeltjes met een doorsnede die kleiner is dan 10 micrometer. Deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer noemen we ultrafijnstof. Grote deeltjes worden tegengehouden voor ze in je longen terechtkomen. Kleinere deeltjes ultrafijnstof kunnen in je longen en zelfs in je bloedbaan terechtkomen, waar ze ontstekingen veroorzaken.
Roet is een van de schadelijkste componenten van (ultra)fijnstof. Roet ontstaat bij de (onvolledige) verbranding van brandstoffen en bestaat voornamelijk uit koolstof.
Lees meer over roet in dit informatieblad (pdf).
Stikstofdioxide (NO2) komt vrij bij verbranding, vooral bij hoge temperaturen, zoals in de motor van een auto. Stikstofdioxide is erg ongezond: tienduizenden Nederlanders worden ernstig ziek van stikstofdioxide. Duizenden mensen sterven eerder door al die stikstofdioxide in de lucht. Omdat stikstofdioxide makkelijker is te meten dan roet of fijnstof, wordt de schadelijkheid van luchtvervuiling door verkeer vaak aangegeven met de hoeveelheid stikstofdioxide in de lucht. Stikstofdioxide is niet alleen schadelijk voor mens en dier, het veroorzaakt ook verzuring in de natuur.
Leven in vervuilde lucht is slecht voor je gezondheid. Luchtvervuiling is in Nederland de derde doodsoorzaak, na roken en overgewicht. Wonen, werken of naar school gaan in vervuilde lucht heeft hetzelfde effect als het meeroken van sigaretten. Het is de veroorzaker van longaandoeningen, hart- en vaatziekten en kanker. Kwetsbare groepen als kinderen en ouderen, zijn extra gevoelig voor de effecten. Zo heeft luchtvervuiling nadelige effecten op zwangere vrouwen en het geboortegewicht van hun baby's. Kinderen die wonen of naar school gaan in de buurt van drukke wegen hebben vaker last van hun luchtwegen en een 5 keer grotere kans op zwakke longen. Veel voorkomende klachten zijn astma en benauwdheid. Ook worden veel mensen kortademig door luchtvervuiling.
Milieudefensie en andere organisaties hebben veel onderzoek gedaan naar de effecten van luchtvervuiling op de gezondheid van mensen. Uitgebreidere informatie vind je in ons informatieblad over luchtvervuiling en gezondheid.
De Europese Unie (EU) houdt toezicht op de luchtkwaliteit. Sinds 2005 zijn er EU-normen voor fijnstof. In 2010 zijn daar ook richtlijnen voor stikstofdioxide bij gekomen. Nederland overschrijdt de normen voor fijnstof en stikstofdioxide nog steeds op veel plekken. De normen worden niet goed gehandhaafd. Ook zijn deze normen niet streng genoeg om onze gezondheid te beschermen. Want zelfs als de luchtkwaliteit onder de officiële norm blijft, is de lucht vaak niet gezond. Daarom streven wij naar de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Die heeft onderzocht dat er veel strengere regelgeving nodig is om gezonde lucht te krijgen.
Wat zijn de Europese normen?
Er zijn Europese normen voor fijnstof (PM10), voor NO2 en voor enkele andere gassen. Er zijn géén Europese normen voor ultrafijnstof of roet (de meest ongezonde vorm van fijnstof).
Grof fijnstof (PM10)
Jaargemiddelde norm: 40μg/m³
Dagnorm: 50 μg/m³
(De dagnorm mag maximaal 35 keer overschreden worden)
Fijnstof (PM2,5)
Jaargemiddelde norm: 25 μg/m³
Stikstofdioxide (NO2)
Jaargemiddelde norm: 40 μg/m³
Uurnorm: 200 μg/m³
(De uurnorm mag maximaal 18 keer per jaar overschreden worden op drukke wegen)
Advies Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
De WHO adviseert veel lagere concentraties fijnstof voor een gezonde leefomgeving. Zij adviseren sinds 22 september 2021 de volgende normen: 15 μg/m³ PM10 en 5 μg/m³ PM2,5. Dat is de helft van de EU-norm. Dus ook als de EU-normen worden gehaald, is de lucht in Nederland op veel locaties nog niet gezond.
De luchtkwaliteit in Nederland wordt op ongeveer 100 locaties gemeten. Dat gebeurt 24 uur per dag. De metingen worden uitgevoerd door onder meer het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de GGD Amsterdam en DCMR Rotterdam (de milieudienst). De meetresultaten van deze meetstations zijn online te bekijken op Luchtmeetnet.nl.
Naast de 24-uurs metingen zijn er ook niet-continue meetpunten. De gegevens van deze meetpunten worden opgenomen in de online Atlas Leefomgeving.
Milieudefensie heeft in 2015 samen met lokale groepen op 58 plekken gedurende een jaar de concentratie stikstofdioxide gemeten. Lees het meetrapport.
Je kunt ook zelf de lucht meten, bij jou thuis of in de buurt. Op deze website van de overheid lees je alles over hoe je dat kunt doen, welke projecten er lopen en welke sensoren en apparaten je kunt aanschaffen.
Het klimaat warmt op, en toch gaan grote bedrijven gewoon door met vervuilen. Maar... er is goed nieuws. Onze klimaatzaken tegen Shell en ING zorgen wereldwijd voor hoop. De vervuilers kunnen gestopt worden!
