De luchtvaart heeft in Nederland een bevoorrechte positie. Groei gaat nog steeds voor alles. Ondanks overlast en gezondheidsproblemen voor de directe omgeving van vliegvelden. En ondanks de klimaatcrisis. Maar we mogen grote vervuilers niet langer ontzien. Lees hier waarom.
Als je sommige politici over de groei van Schiphol en de KLM hoort praten, lijkt het wel of de klimaatcrisis niet bestaat. Toch begint ook in Nederland voelbaar te worden wat de opwarming van de aarde eigenlijk betekent. Hittegolven worden heel gewoon. Droogte begint al een serieus probleem te worden, voor onze tuinen, ons drinkwater en bijvoorbeeld de landbouw. En dit is nog maar het begin.
Vliegverkeer draagt wereldwijd 3,5% bij aan de opwarming van de aarde. In Nederland is dat 6%. Dat lijkt misschien niet zoveel, maar de afgelopen 20 jaar is de uitstoot van het vliegverkeer wereldwijd met maar liefst 130% gegroeid. En die groei gaat voorlopig 'gewoon' door. We staan nu voor een belangrijke keuze: accepteren dat we een onleefbare wereld aan onze kinderen nalaten of nu in actie komen. Geen moeilijke keuze, toch?
Klimaat uit de bocht
Zelfs als we onmiddellijk zouden stoppen met het uitstoten van broeikasgassen, blijft het klimaat gewoon verder opwarmen. Dat is lastig te begrijpen, ook voor veel politici. Er zit een vertraging in het klimaatsysteem. Wat we nu uitstoten heeft pas over een tijdje effect. De opwarming die we nu ervaren, is het gevolg van uitstoot uit het verleden. Het is een beetje als met een heel groot schip, dat verandert ook maar heel traag van koers. Hoe hard je ook aan het roer sleurt.
Het lijkt misschien of we nog tijd genoeg hebben om de klimaatcrisis aan te pakken, maar dat is niet zo. We hebben juist enorme haast. Als de CO2-uitstoot niet heel snel omlaag gaat, vliegen we uit de bocht. Dan warmt de aarde misschien wel 3 of 4 graden op. Als dat gebeurt, worden grote delen van de wereld onleefbaar.
Alsof dat nog niet genoeg is, drukt de luchtvaart ook zijn stempel op de wijde omgeving van luchthavens. Geluidsoverlast en luchtvervuiling zorgen voor serieuze problemen. Met name ultrafijnstof bedreigt de gezondheid van tienduizenden omwonenden, blijkt uit onderzoek van TNO. Vooral opstijgende vliegtuigen stoten onvoorstelbare hoeveelheden hele kleine roetdeeltjes uit; evenveel als 1 miljoen vrachtwagens. Dat leidt tot gezondheidsschade en voortijdige sterfte.
Het vliegverkeer groeit niet vanzelf zo hard. Van alle kanten ondersteunen regeringen luchthavens en luchtvaartmaatschappijen. Ook in Nederland. Direct, met miljarden euro's. En in de vorm van allerlei voordeeltjes. Er zit in Nederland bijvoorbeeld geen btw op tickets en geen accijns op kerosine. Belastingen die je wel moet betalen als je met de trein of de auto reist. Ons land steunt de luchtvaart met maar liefst 2,1 miljard euro. Per jaar! Dat is oneerlijk en onverstandig, want ook de luchtvaart moet zich aan de klimaatdoelen houden.
Sommige politici en werkgevers vertellen graag dat de luchtvaart heel belangrijk is voor onze economie. Dat is zwaar overdreven. De bijdrage van de luchtvaart aan de Nederlandse economie is iets meer dan een half procent. Dat is wel erg weinig voor een bedrijfstak die voor 6% van de CO2-uitstoot zorgt.
Vliegen wordt dus kunstmatig goedkoop gehouden. Daarom wordt er zoveel gevlogen. En politici praten ons en elkaar aan dat de luchtvaart cruciaal is voor de economie. Als we ons belastinggeld in schoon vervoer zouden stoppen, zouden er meer groene banen bijkomen. Dan wordt schoon vervoer cruciaal voor onze economie.
Als grote vervuilers niet meedoen, kunnen we de klimaatcrisis niet oplossen. Dat geldt ook voor bedrijven als Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen. Grote vervuilers moeten zich aan het klimaatakkoord van Parijs gaan houden. Maar uit zichzelf zullen ze niet in beweging komen. Alleen de overheid kan daarvoor zorgen.
De oplossingen liggen voor het oprapen. Wat dacht je hiervan:
Wie denkt dat biobrandstoffen of elektrisch vliegen het probleem gaan oplossen, houdt zichzelf voor de gek. Biobrandstoffen gemaakt van voedingsgewassen zorgen zelfs voor méér CO2-uitstoot en niet voor minder. Alleen restafval is misschien een alternatief, zoals oud frituurvet. Maar daar is bij lange na niet genoeg van. En elektrisch vliegen staat nog in de kinderschoenen. Bovendien passen er minder mensen in een elektrische vliegtuig, en ze vliegen veel minder ver.
Er zit dus niets anders op dan minder te gaan vliegen en meer met de trein en de (elektrische) auto te doen. En zakenreizen veel vaker te vervangen door beeldbellen.
Beter contact door beeldbellen
In een interview met het Eindhovens Dagblad op 30 mei 2020 zegt Eric van Schagen, topman van het Veldhovense ICT-bedrijf Simac en voorzitter van de werkgeversorganistie VNO-NCW in Noord-Brabant en Zeeland daarover: '"We hebben 600.000 kilometer minder gereden, in Nederland alleen al. Daarmee hebben we 10.000 uren bespaard, en 70.000 euro aan brandstofkosten. Kijk wat dat scheelt aan CO2-uitstoot."
Voor de coronacrisis pakte Van Schagen regelmatig het vliegtuig om ergens in de wereld een opera te bezoeken en vloog hij daarnaast 4 keer per jaar naar Praag voor besprekingen op zijn bedrijf, zonder zich daarbij te realiseren voor hoeveel vliegkilometers je als bedrijf dan verantwoordelijk bent. Eens in de 3 weken een videobel-gesprek met Praag levert een beter contact op, heeft de coronacrisis hem geleerd.'
Daar krijgen we trouwens ook veel voor terug. Want minder vliegen betekent minder lawaai, minder vervuiling, minder gezondheidsproblemen en minder condensstrepen in de lucht. Dat hebben we allemaal al een beetje kunnen ervaren tijdens de eerste maanden van de coronapandemie. Maar bovenal betekent minder vliegen een flinke bijdrage aan de oplossing van de klimaatcrisis.
Om de overheid en grote vervuilers in beweging te krijgen, heb je vooral veel mensen nodig. Mensen die aan de bel trekken. Milieudefensie brengt mensen die verandering willen bij elkaar zodat we meer invloed hebben. Meer invloed tijdens onderhandelingen met de overheid en met bedrijven. Meer invloed doordat meer mensen de straat opgaan om te laten zien dat ze verandering willen. Meer invloed tegenover de grootste bedrijven ter wereld, bijvoorbeeld in onze klimaatzaak tegen Shell samen met ruim 17.000 mede-eisers. Meer invloed zodat we de publieke opinie onze kant op te krijgen. Samen staan we sterk.
Milieudefensie heeft een lange geschiedenis als het om de luchtvaart gaat. Al in de jaren 70 plantten we een protestbos tegen de aanleg van een nieuwe startbaan bij Schiphol. Dat deden we in de jaren 90 nog eens over met het Bulderbos.
Ook nu zijn we actief. We pleiten voor duurzaam herstel na corona. En dus voor voorwaarden aan de steun die vervuilende bedrijven krijgen.
En we komen met voorstellen om de vervuiling aan te pakken. Zo lieten we I&O Research (juni 2020) onderzoeken hoe Nederland denkt over een tickettax voor vliegreizen die oploopt naarmate je meer vliegt. Zodat veelvliegers in hun portemonnee geraakt worden. 69% is het daar (helemaal) mee eens, 13% is het er (helemaal) niet mee eens. Met zoveel steun kan de politiek niet achterblijven. Wij gaan ervoor zorgen dat een volgend kabinet dit gaat regelen.
We lieten de klimaatplannen van 29 grote vervuilers onderzoeken. De resultaten staan in de Klimaatcrisis-Index. Het is alarmerend: alle bedrijven op de lijst scoren een onvoldoende. Ze doen allemaal veel te weinig om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Kijk voor meer informatie over de Klimaatcrisis-Index en wat jij kan doen om te helpen.
Foto's: Johan Wieland (CC), Thornypup (CC).
