Er doen veel verhalen de ronde over windmolens en windenergie. Maar hoe zit het nu echt? Wij geven antwoord op veelgestelde vragen.
Naast windenergie zijn er ook andere duurzame oplossingen. Lees meer over wat goede oplossingen zijn, wat slechte oplossingen zijn en hoe we het klimaatprobleem eerlijk kunnen oplossen.
Het korte antwoord is: door de klimaatcrisis. Door het verbranden van olie, kolen en gas warmt de aarde steeds verder op. Daardoor komt de toekomst van onze kinderen in gevaar. Door te kiezen voor schone energie kunnen we daar wat aan doen. Windenergie is schoon. En, minstens zo belangrijk, de wind raakt nooit op (olie, kolen en gas wel). De CO2-uitstoot van wind is 50 keer lager dan die van 'grijze' of niet-duurzame stroom, gemaakt van olie, kolen en gas.
Of je nu een windmolen, een kolen- of een kerncentrale bouwt, bij de bouw, het onderhoud en het afbreken komt altijd CO2 vrij. Het verschil is, dat windmolens die CO2 na 3 tot 6 maanden draaien hebben gecompenseerd. Dat komt omdat de CO2-uitstoot van wind 50 keer lager is dan die van 'grijze' of niet-duurzame stroom, gemaakt van olie, kolen en gas.
Sommige mensen twijfelen aan de CO2-winst van windmolens. Ze denken dat bij de bouw net zoveel energie nodig is als een molen in zijn leven opwekt. Maar dat is onzin. De levensduur van een windmolen is ongeveer 20 jaar. In die tijd produceert een windmolen tot 80 keer zoveel energie als er nodig is om er 1 te bouwen.
Om te voorkomen dat de klimaatcrisis uit de hand loopt, zijn er grote veranderingen nodig. Windmolens zijn maar een deel van de oplossing. Er zijn er zeker nog veel meer nodig. Op zee en op land. Daar zijn ook al afspraken over gemaakt door de overheid. Maar ons land helemaal vol zetten met molens, dat hoeft niet. De allerbelangrijkste maatregel is namelijk energie besparen.
Op dit moment verspillen we massa's energie. Bijvoorbeeld omdat heel veel huizen en kantoren nog niet geïsoleerd zijn en vaak nog enkel glas hebben. Het volgende kabinet kan daar wat ons betreft gelijk mee aan de slag. Wat we besparen hoeven we niet op te wekken, nietwaar.
Hoe erg zijn windmolens nu echt, als je daar de toekomst van onze kinderen tegenover zet? Want daar praten we wel over. Hun toekomst staat op het spel door de klimaatcrisis. Volgens de klimaatexperts van het KNMI is de aarde over 9 jaar al 1,5 graden warmer. Dat is het punt waarop de klimaatcrisis uit de hand begint te lopen. Hoe langer we wachten met verduurzamen, hoe hoger de kosten zullen zijn. En hoe groter de kans dat we de toekomst van onze kinderen onherstelbaar beschadigen. Zo beschouwd zijn windmolens een kleine prijs.
Windmolens leveren veel meer energie op dan zonnepanelen. Om je een idee te geven: 1 windmolen (van 3 MW) wekt evenveel stroom op als 25.000 zonnepanelen.
Het combineren van windmolens en zonnepanelen is overigens het beste. Want op donkere dagen waait het vaak, en op zonnige dagen is er meestal minder wind. Door wind en zon te combineren, heb je altijd stroom.
Wij zijn voor de komst van veel meer zonnepanelen. Liefst wel zoveel mogelijk op daken. Maar waar dat kan zijn zonneweides ook een optie. Daarbij moet wel een goede afweging gemaakt worden met andere belangen, zoals landbouw, inpasbaarheid in het landschap en biodiversiteit. Daarom heeft Milieudefensie de Gedragscode Zon op land getekend. Daarin is die afweging goed geregeld.
Het klopt zeker dat er nog veel meer panelen op daken gelegd kunnen worden. Daarmee doorgaan is dus goed. Gelukkig wordt het nu verplicht om bij nieuwbouw altijd zonnepanelen op te nemen. Toch is het aantal daken niet eindeloos. Het aanleggen gaat langzaam. En niet alle daken zijn geschikt en niet alle eigenaren werken mee. Daarbij schijnt de zon natuurlijk ook niet altijd. Daarom hebben we naast zon ook altijd wind nodig. Een windmolen levert bovendien veel meer energie op dan zonnepanelen. Om je een idee te geven: 1 windmolen (van 3 MW) wekt evenveel stroom op als 25.000 zonnepanelen.
We hebben de belangrijkste voor- en nadelen voor je op een rijtje gezet.
Om te zorgen dat windmolens zo goed mogelijk worden ingepast in de omgeving is Milieudefensie mede-initiatiefnemer van de Gedragscode Wind op land.
Kijk ook eens op de website van de Nederlandse Windenergie Associatie (NEA). Daar staat heel veel informatie.
Niet iedereen went aan windmolens. Toch blijkt uit onderzoek dat verreweg de meeste mensen er wel aan wennen. Veel hangt af van de mate waarin omwonenden betrokken worden bij de plaatsing (hoe meer, hoe beter). Vaak zie je eerst veel weerstand. Mensen geven soms zelfs aan te willen verhuizen. Maar moeten uiteindelijk toegeven dat ze 'zelfs wel een beetje van de molens zijn gaan houden.' Ze reageren op een windstille dag soms zelfs teleurgesteld als de molens stilstaan. Diverse onderzoeken laten dit effect zien. Lees bijvoorbeeld over dit windpark in Deventer, waar de omwonenden na de bouw van de windturbines een stuk positiever waren.
Als de zon schijnt, geeft een windmolen schaduw. Als de wieken draaien, beweegt die schaduw dus ook. Die bewegende schaduw wordt slagschaduw genoemd. Een slagschaduw die over een raam valt, kan hinderlijk zijn.
Slagschaduw ontstaat vooral in de herfst en de lente. De zon staat dan lager. Dat geeft langere schaduwen, die dus verder reiken. In de zomer is er weliswaar meer zon, maar de zon staat dan zo hoog aan de hemel dat de schaduw veel korter is. In de winter is de schaduw langer dan in de lente en de herfst, maar schijnt de zon minder vaak en korter.
Omdat een slagschaduw hinderlijk kan zijn, zijn er wettelijke normen vastgesteld die de hinder beperken. Woningen, scholen, verpleeg- en verzorgingshuizen, ziekenhuizen, kinderdagverblijven en psychiatrische instellingen in de buurt van windmolens, mogen per jaar maximaal 17 dagen meer dan 20 minuten slagschaduw zien. De rest van het jaar moet dat dus minder zijn.
Voor windmolens die relatief dichtbij woningen en bijvoorbeeld scholen staan, bestaat een zogenaamde stilstandvoorziening. We spreken dan over ongeveer 1.300 meter. Die windmolens worden voorzien van sensoren die de wieken bij laagstaande zon stilzetten. Dus als de schaduw op een woning valt, worden de wieken automatisch stilgezet. Daardoor wordt de hinder van slagschaduw beperkt tot maximaal een half uur per jaar.
Windmolens maken geluid. Je hoort vooral het draaien van de wieken in de wind. Bij oudere windmolens hoor je ook nog de ronddraaiende as, de tandwielen en de generator bovenin de molen. Daar is bij nieuwe windmolens niets meer van te horen, omdat de kast goed is geïsoleerd. Ook het geluid van de wieken kan verder beperkt worden door de vorm van de wieken aan te passen. Die techniek wordt steeds beter.
Overdag is het geluid van windmolens vaak niet te horen, omdat andere geluiden in de omgeving luider zijn. In de nacht kan dat anders zijn. Dicht in de buurt van een molen hoor je een zoevend geluid van de draaiende wieken. Dat geluid is, vooral 's nachts, ook op enige afstand nog wel te horen en is vaak ritmisch. Verder van molens af is het geluid steeds zachter en klinkt het lager en doffer.
Om de hinder te beperken zijn er wettelijke grenzen vastgesteld waaraan windmolens moeten voldoen. De maximale hoeveelheid geluid die een windmolen mag maken op gevels is 47 dB (A). Daarnaast geldt dat een windmolen per jaar 's nachts gemiddeld maximaal 41 dB (A) aan geluid mag produceren. Ter vergelijking: bij 50 dB spreken we van rustig. Denk aan: het geluid van licht autoverkeer op 30 meter afstand, de eigen kantoorkamer, regen, een koelkast, het geluid in een bos.
Sommige mensen zijn bang dat windmolens slecht zijn voor hun gezondheid. Maar daar is geen enkel bewijs voor. De GGD en het RIVM hebben ondanks veel onderzoek geen schadelijke effecten gevonden. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) komt in een recent rapport tot dezelfde conclusie.
Dat betekent natuurlijk niet dat mensen geen hinder ervaren. Hoeveel hinder mensen ervaren, hangt vooral af van hun persoonlijke situatie. Ongeveer 2% van de mensen ervaart ernstige hinder van zogenaamd laagfrequent geluid. Laag frequent geluid komt van heel veel verschillende bronnen, zoals: golven, wind, industriële installaties, huishoudelijke apparaten, luchtvaart, wegverkeer, ventilatie- en koelingssystemen. En inderdaad, ook een gedeelte van het geluid van windmolens is laagfrequent geluid.
Lees meer over feiten en fictie rond windmolens en geluid.
Hoewel er weinig bewijs is, zijn er wel aanwijzingen dat de hinder die mensen ervaren reëel is. Toch is de ergernis sterker wanneer mensen de windturbines kunnen zien vanuit hun huis. Of bij verklaarde tegenstanders van duurzame energie. Of bij mensen die het idee hebben dat ze geen invloed hebben gehad op de besluitvorming. En wie economisch profijt heeft van de turbines, is juist eerder geneigd zijn schouders op te halen. Dit artikel uit de Volkskrant gaat daar nader op in.
Tegenstanders noemen windmolens soms 'vogelhakkers'. En het is waar dat er vogels tegen windmolens aanvliegen. Maar vergeleken met andere gevaren die vogels bedreigen, zijn windmolens relatief onschuldig.
Volgens schattingen sterven er in Nederland door 1.800 windmolens ongeveer 50.000 vogels per jaar. Gemiddeld zo'n 10 tot 90 vogels per windmolen per jaar. Dat is natuurlijk niet niks. Maar het valt in het niet bij het aantal slachtoffers door het verkeer: 2 miljoen vogels per jaar. En wat te denken van onze lieve huiskat? Goed voor 18 miljoen vogels per jaar. Daar kan niemand tegenop.
Dat het aantal slachtoffers beperkt is, wil niet zeggen dat we er geen aandacht voor hebben. Bij de bouw van een windmolen moet altijd bekeken worden hoe het aantal slachtoffers zo klein mogelijk gehouden kan worden. Dat hangt sterk af van de plek, het type windmolen en de soorten vogels. Sommige soorten kunnen prima in de omgeving van windmolens leven, anderen houden liever afstand. Windmolens mogen niet in trekroutes gebouwd worden.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat woningen door windmolens tot een paar procent minder waard kunnen worden. Dat effect is in sommige gevallen slechts tijdelijk. Na een tijdje stijgt de waarde weer.
Als de waardedaling hoger is dan het wettelijk minimum van 2%, kunnen bewoners aanspraak maken op 'planschade'. Als de Omgevingswet van kracht wordt (in 2022) wordt dit 4%.
Windparken op zee worden al aangelegd zonder een cent subsidie. Maar voor windmolens op land is nog wel subsidie nodig. De kostprijs van wind op land is nu nog hoger dan van andere, vervuilende energie. Maar je zou net zo goed kunnen stellen dat kolencentrales of vliegtuigen op subsidie draaien. Want ook dat is waar. Er gaat alleen in Nederland al 8,3 miljard euro per jaar aan voordeeltjes naar vervuilende energie.
Eerlijker is het om naar de maatschappelijke kosten te kijken. Met andere woorden: wat levert subsidie op wind op en wat kost het ons als samenleving als we miljarden in vervuilende energie blijven steken? We praten hier wel over de toekomst van onze kinderen. Die staat op het spel door de klimaatcrisis. Volgens de klimaatexperts van het KNMI hebben we nog zo'n 9 jaar om te voorkomen dat de klimaatcrisis uit de hand loopt (dat is het moment dat de aarde 1,5 graden is opgewarmd). Hoe langer we wachten met verduurzamen, hoe hoger de kosten zullen zijn. En hoe groter de kans dat we de toekomst van onze kinderen onherstelbaar beschadigen.
De klimaatcrisis is vooral heel slecht voor de natuur. Windmolens helpen om de opwarming van de aarde te beperken. En ze kunnen de natuur een handje helpen. Bijvoorbeeld door een deel van de opbrengst te investeren in de natuur. Maar windmolens passen niet in elk landschap. Daarom is Milieudefensie mede-initiatiefnemer van de Gedragscode Wind op land.
Niet iedereen is blij met grote windmolens. Er bestaan ook kleine windturbines in de vorm van cilinders die op daken geplaatst kunnen worden. Die zijn minder zichtbaar, maken minder geluid en hebben geen slagschaduw. Ze worden daarom wel eens naar voren geschoven als alternatief voor grote molens. Helaas wekken dit soort windturbines nauwelijks stroom op. Het is een illusie te denken dat we de klimaatcrisis kunnen oplossen met zulke kleinschalige oplossingen. Grote molens zijn echt noodzakelijk.
Een kleine molen kan voor sommige huishoudens interessant zijn, maar zonnepanelen zijn eigenlijk altijd een veel betere oplossing.
Milieudefensie is groot voorstander van meer windmolens op zee. Grote windparken op zee zullen de motor vormen van onze duurzame energievoorziening. Wel moet plaatsing daarvan verantwoord gebeuren met oog voor de natuur. Dat kan betekenen dat in bepaalde gebieden geen molens geplaatst moeten worden, of dat bij plaatsing rekening gehouden moet worden met de aanwezigheid van bijvoorbeeld bruinvissen.
Nee, de klimaatcrisis wacht niet op ons. We praten hier wel over de toekomst van onze kinderen. Die staat op het spel door de klimaatcrisis. Volgens de klimaatexperts van het KNMI hebben we nog zo'n 9 jaar om te voorkomen dat de klimaatcrisis uit de hand loopt (dan is de aarde al 1,5 graden opgewarmd). Hoe langer we wachten met verduurzamen, hoe hoger de kosten zullen zijn. En hoe groter de kans dat we de toekomst van onze kinderen onherstelbaar beschadigen. Meer windmolens zijn dus heel hard nodig, naast energiebesparing en andere maatregelen natuurlijk.
Windmolens worden bovendien heel snel, heel veel beter. Ze worden snel veiliger, efficiënter en goedkoper. Dat gaat bij geen enkele andere manier om stroom te maken zo snel als bij wind.
