We lijken dat konijn wel. Verstijft in het licht van de koplampen van een naderende auto. Al sinds de Club van Rome (1968) weten we dat klimaatverandering ons bedreigt. Stapels onderzoeken sporen ons aan om nú in actie te komen. Maar we komen maar niet in beweging. Hoe komt dat?
Het is heel moeilijk om gewoonten en gedrag te veranderen. Of het nu voor de samenleving is of voor jezelf. Ga maar na. Misschien neem je jezelf wel eens voor om vaker te sporten of om minder te drinken. Lukt dat dan makkelijk? Of überhaupt? Je verzint allerlei smoesjes om niet in actie te hoeven komen. Het doorbreken van patronen kost moeite, tijd en doet pijn.
Het is heel moeilijk om ideeën en overtuigingen te veranderen. Zeker als je daardoor gewoonten en gedrag moet aanpassen. We zijn geprogrammeerd met allerlei (culturele) normen en waarden. Die maken ons grotendeels wie we zijn. Ervan afwijken veroorzaakt een onaangename spanning. Vanuit jezelf. Maar ook omdat we kuddedieren zijn: we willen graag bij de groep horen.
Daarom zoeken we continu naar argumenten om onze overtuigingen te versterken en niet te hoeven veranderen. We vertellen onszelf dat we goed bezig zijn. Want we willen geen opvattingen hebben die bijvoorbeeld ons eigen gedrag afkeuren. Dit heet ook wel ‘cognitieve dissonantie’: de psychologische stress door het hebben van tegenstrijdige overtuigingen. Dit is een onprettig gevoel, dus passen we onze gedachtes aan om ze op 1 lijn te brengen. In het geval van klimaatverandering komt dit helaas vaak voor.
Bij klimaatverandering spelen nog eens 5 lastige factoren mee:
Wanneer komen mensen dan wél in actie? Sommigen proberen het met doemscenario's en alarmistische verhalen: ze leggen de nadruk op rampen. Hiermee proberen ze mensen te choqueren en wakker te schudden. Anderen denken juist dat een hoopgevend verhaal beter werkt: een verhaal dat oplossingen biedt en laat zien dat het anders kán.
Uit onderzoek blijkt dat een combinatie het beste werkt. Hoop en positiviteit werkt bij de meeste mensen beter dan enkel angst en negativiteit. Daarom geven wij altijd een handelingsperspectief. Je kan namelijk altijd iéts doen. Bijvoorbeeld lid worden van Milieudefensie. Daarmee steun je het werk van een actieve en succesvolle milieuorganisatie.
Dit artikel gaat in vogelvlucht in op klimaatpsychologie. Lang niet alles is besproken. Het is een complex onderwerp en de wetenschap is nog volop in ontwikkeling. Heb jij een aanvulling voor dit artikel? Mail ons je suggestie via servicelijn@milieudefensie.nl.
Terwijl de klimaatcrisis steeds zichtbaarder wordt, laten politici en grote vervuilers het afweten. In je eentje los je dat niet op. Dankzij onze leden lukt dat wel. We hebben invloed en krijgen veel voor elkaar. Met meer leden kunnen we meer doen. Doe je mee?
