Wat doe je als je omgeving in gevaar is, of anders gezegd: als je huis in brand staat? In de omgeving van Mar del Plata (Argentinië) is dit een vraag die mensen bezighoudt. Vooral nu Shell plannen maakt om voor de kust naar olie en gas te boren.
De beeldspraak van het brandende huis krijgt in dit verhaal een nieuwe lading. Tijdens mijn reis langs de kust van Argentinië spreek ik veel mensen die zich verzetten tegen de boorplannen van oliemaatschappijen. Inwoners van levendige steden en dorpen, die zich ernstige zorgen maken over hun leefgebied, hun gezondheid, de natuur. Ze komen massaal in actie tegen de plannen van deze bedrijven, omdat ze weten wat het kan betekenen.
Dit verhaal is anders. Ik ben in de kustplaats Bahia Blanca voor een interview met Frederico en Monica, op zo’n 5,5 uur rijden van Mar del Plata. Als de plannen van de oliemaatschappijen in Mar del Plata doorgaan, is deze plek hun voorland. En dat is op z’n zachtst gezegd een akelig vooruitzicht.
Ik loop achter Federico aan door het hoge gras. Hij heeft het zichtbaar zwaar op de glooiende dichtbegroeide heuvels. "Vroeger huppelde ik hier gewoon als een konijn doorheen", bromt hij me toe. Hij werkte 40 jaar lang op dit terrein, dus ik geloof hem maar. Monica blijft langs de weg staan die dwars door het gebied snijdt.
Overal staan gebouwen, silo’s en rokende schoorstenen. Er rijden treinen af en aan met containers. Werknemers in oranje hesjes kijken ons argwanend aan. Het ruikt er vreemd. We zijn op een groot industrieveld in Bahia Blanca. Op een plek waar zo’n beetje alles wat chemisch is wordt geproduceerd en bewerkt. Ammoniak, benzine, plastic, pesticiden en nog tientallen andere stoffen die hij regelmatig opdreunt. "Allemaal ontzettend vervuilend." De ruwe grondstoffen worden gewonnen in de omgeving.
Frederico en Monica hebben een tragisch verhaal. Hun zoon, Juan Cruz, was ook werkzaam in deze industrie. "Veel mensen uit de omgeving werken hier. Het betaalt goed en veel ander werk is er ook niet. Maar de financiële vergoeding valt in het niet bij de prijs die je betaalt met je gezondheid", vertelt Frederico.
De cijfers liegen er niet om. In deze omgeving komt kanker buitensporig vaak voor, onder volwassenen maar vooral ook bij kinderen. Werknemers hebben klachten aan de lever, de nieren, de pancreas. Bijna iedereen is kaal. En dan zijn er nog andere gezondheidsgevaren, die gaan over veiligheid.
"Juan Cruz ging op een dag naar kantoor. Of nou ja kantoor, het is gewoon een huis." Monica wijst naar het hoekpand van een woonhuizenblok. "Dit soort bedrijven huren woonhuizen als kantoor, want die zijn goedkoper. Alles om de kosten maar laag te houden. Het gevaarlijke is dat ze de woningen niet alleen als kantoor gebruiken, maar ook als opslag."
Monica valt even stil. Ze draagt een T-shirt waarop staat ‘waarheid en gerechtigheid’, met eronder een foto van haar zoon. Frederico vult aan: "Blijkbaar lag er van alles opgeslagen: butaangas, propaan, nafta, benzine…en zakken vol met pesticiden."
Monica valt weer bij: "Ze hadden al een week geen raam of deur open gehad, vertelden omwonenden later. En het was oktober, dan is het hier altijd snikheet. Juan moest iets ophalen en ging alleen naar het gebouw. Waarschijnlijk is de explosie ontstaan toen hij het licht aandeed, maar misschien ook omdat hij de deur opende en er ineens veel zuurstof naar binnen kwam."
De explosie was ongekend. Het dak blies eraf en de brandweermannen spraken van extreme hitte. Juan verbrandde voor 95%. Niet alleen van buiten, ook van binnen. Hij overleed ter plekke.
Monica en Frederico strijden sinds de gebeurtenis, die zij steevast geen ongeluk maar een moordaanslag noemen, voor gerechtigheid voor Juan. "Het is ongehoord zo slecht als er wordt omgegaan met de veiligheid van werknemers", vertelt Frederico. "Juan´s verhaal staat niet op zichzelf. Tientallen werknemers zijn door onveilige situaties omgekomen, om nog niet eens te spreken over de vervuiling. Want ook de slechte verwerking van afvalstoffen, het vervoer, de opslag van extreem giftige stoffen: het is allemaal absurd slecht geregeld. Niet alleen de werknemers, de hele omgeving wordt ziek."
Het verhaal van Monica en Frederico raakt me diep. Niet alleen is het verdriet en de rouw om hun zoon zo voelbaar, ook hun strijdlust komt hard binnen. Ze blijven vechten voor gerechtigheid, hoe machteloos of onmogelijk het ook lijkt. Ik moet ook denken aan de mensen die ik sprak in Mar del Plata. Fernanda bijvoorbeeld, die precies hiervoor bang is. Deze situatie, deze vervuiling, deze ellende. Of boer Esteban, die zo vurig hoopt dat de industrie zijn kennis en macht zal inzetten voor een andere manier van produceren. Eén zonder dood en verderf.
Monica en Frederico strijden ook om anderen voor het lot van Juan te behoeden. En Frederico, die zelf 40 jaar in de fossiele industrie werkte, wil ook hier verandering brengen. "Deze industrie is niet houdbaar. Het vervuilt alleen maar, het is eindig. Er moeten andere manieren worden bedacht om brandstof en energie te produceren. Een andere oplossing is er niet."
Wij wonnen de klimaatzaak tegen Shell. De rechter was duidelijk: Shell moet 45% minder CO2 uitstoten in 2030 ten opzichte van 2019. Maar de bestuursleden van Shell nemen hun verantwoordelijkheid nog niet. Nieuwe projecten zoals in Argentinië passen helemaal niet binnen het vonnis. Spreek de bestuursleden van Shell daarom aan en stuur ze vandaag nog een kaartje, met de groetjes uit Argentinië. Zorg dat jouw kaart ertussen zit!
Beeld bovenaan: Frederico draagt een zonnebril en steekt strijdbaar zijn vuist in de lucht.
De foto's in deze serie zijn gemaakt door Florencia Aversa en Edo Landwehr voor Milieudefensie.
Wij klagen ING aan in een baanbrekende nieuwe Klimaatzaak. Nooit eerder werd een bank in Nederland aangeklaagd omdat zijn klimaatbeleid tekortschiet. En jij kan meedoen. Sluit je aan bij deze nieuwe rechtszaak en word mede-eiser.
