Op deze pagina kom je alles te weten over klimaatverandering. Milieudefensie werkt elke dag aan een beter klimaat. Dat doen we samen met duizenden mensen in het hele land. We voeren campagnes op verschillende onderwerpen om klimaatverandering tegen te gaan. Want er is maar 1 aarde en daar moeten we zuinig op zijn.
1. Wat is klimaatverandering?
2. Wat zijn de oorzaken?
3. Wat zijn de gevolgen?
4. Wat zijn de oplossingen?
Er is veel geschreven over klimaatverandering. Voor dit stuk hebben wij deze onderzoeken en artikelen gebruikt.
Het klimaat verandert doordat er steeds meer broeikasgassen in de lucht komen. Daardoor stijgt de temperatuur en warmt de aarde op. De temperatuur stijgt de laatste decennia bovendien steeds sneller. Klimaatverandering is daardoor meer en meer voelbaar. Ook in Nederland.
Het is de hoogste tijd dat de grote vervuilers met een klimaatplan komen. Dat ze laten zien hoe ze hun CO2-uitstoot zo snel mogelijk afbouwen. Want ze maken de wereld ziek. Alleen zo voorkomen we de ergste klimaatrampen nog. Samen zorgen we dat ze kiezen voor een gezonde bedrijfsvoering die wel houdbaar is. Dit is onze laatste kans. Doe je mee?
Klimaat is iets anders dan het weer. Klimaat gaat over de lange termijn. Het weer gaat over vandaag of morgen. Het weer is grillig en moeilijk te voorspellen, terwijl in het klimaat patronen zichtbaar zijn. Deze hete zomer staat bijvoorbeeld niet op zichzelf: elk decennium is opnieuw warmer dan het vorige. Het wordt dus steeds warmer in Nederland. Soms is het ene jaar iets kouder dan het andere, maar kijk je naar een reeks van jaren dan zie je dat de temperatuur steeds meer en steeds sneller stijgt.
Kan me niet herinneren dat klimaatverandering (op zo'n directe manier) ooit eerder op een voorpagina verscheen. Inclusief prachtige grafiek. @nrc @pluttikhuis pic.twitter.com/BmZigUchZ4
— Lowie (@lowiemd) 8 augustus 2018
De temperatuur op aarde is in de loop van miljoenen jaren vaker veranderd. Die veranderingen gingen heel langzaam. Soms ging het minder langzaam, dat kwam dan door een vulkaanuitbarsting of door de inslag van een meteoriet (zo verdwenen de dinosauriërs bijvoorbeeld). Een groot verschil met de temperatuurstijging van nu, die juist heel snel gaat.
Zo warm is het in de tijd van de moderne mens ook nog nooit geweest. En de moderne mens loopt al zo’n 300.000 jaar rond op aarde. Het is waarschijnlijk dat de temperatuur aan het einde van deze eeuw met maar liefst 1,1 tot 6,4 graden is gestegen (ten opzichte van de periode 1980-1999). Hierdoor verandert ook het klimaat. Op sommige plekken wordt het veel droger en op andere plekken juist veel natter. Daardoor wordt het leven op aarde zeer onaangenaam voor ons.
Wetenschappers twijfelen altijd: weten we wel zeker dat het zo zit? Alleen door twijfel en nog eens onderzoeken ontdek je hoe het echt zit. Dat is zo mooi aan wetenschap. Over klimaatverandering en de oorzaak daarvan wordt niet meer getwijfeld. Net zo min als er getwijfeld wordt over of de aarde rond is. 97% van alle klimaatstudies tonen aan dat CO2-uitstoot door menselijke activiteiten de hoofdoorzaak is van klimaatverandering. De wetenschappers zijn het eens. Dat een kleine groepje wetenschappers nog blijft twijfelen, hoort bij de wetenschap. Hun onderzoek heeft niet tot verandering van inzichten geleid en blijkt vaak gebrekkig.
Wetenschappers zijn het er over eens dat de mens de oorzaak is van de huidige klimaatverandering. Want de mens stoot veel te veel broeikasgassen uit. Dat komt door het op grote schaal verbranden van kolen, olie en gas. Het is dan ook geen toeval dat de snelle stijging van de temperatuur begon met de Industriële Revolutie en iets later de uitvinding van de verbrandingsmotor.
Broeikasgassen, zoals CO2, waterdamp en methaan, zorgen ervoor dat de warmte van de zon wordt vastgehouden op aarde. Het vormt als het ware een deken om de atmosfeer. Dat is maar goed ook, want anders zou het gemiddeld 33 graden kouder zijn. Dat zou het leven zoals we dat nu kennen onmogelijk maken. Het broeikaseffect heeft altijd al bestaan. Maar door de extreme toename aan broeikasgassen en het massaal kappen van bossen, is het broeikaseffect enorm versterkt. Met alle gevolgen van dien.
Een versterkt broeikaseffect wordt veroorzaakt doordat er meer broeikasgassen zoals CO2 en methaan in de lucht zitten. Er is een direct verband tussen de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer en temperatuurstijging. Hoe meer broeikasgassen, hoe warmer het wordt. Sinds de Industriële Revolutie (die rond 1750 begon) zit er veel meer CO2 (45% meer!) en methaan in de atmosfeer. Vandaag de dag zitten er meer dan 400 deeltjes CO2 per miljoen deeltjes in de lucht, terwijl 350 deeltjes veel beter zou zijn.
De belangrijkste broeikasgassen zijn koolstofdioxide (CO2) en methaan (CH4). Daarvan is CO2 de grootste boosdoener, die wordt het meest uitgestoten. CO2 en methaan komen vooral vrij door het kappen van bossen, de bio-industrie en het gebruik van fossiele brandstoffen: olie, gas en kolen. Daartegenover staan gassen afkomstig uit natuurlijke processen, zoals vulkaanuitbarstingen. Die hebben, met ongeveer 1% van de gassen, veel minder effect.
Tussen 1950 en 1980 zat er ook te veel stikstofdioxide, zwaveldioxide en ammoniak in de lucht. Dat veroorzaakte de zogenaamde zure regen. Gelukkig zijn er, ook in Nederland, veel maatregelen genomen, waardoor zure regen nu tot het verleden behoort. Als we ons best doen, kunnen we klimaatverandering ook stoppen!
Klimaatverandering heeft enorme gevolgen. Het vervelende is dat de effecten niet direct zichtbaar zijn. We voelen nu pas de gevolgen van ons handelen van tientallen jaren geleden. Tegelijkertijd is klimaatverandering moeilijk terug te draaien. We moeten dus nú in actie komen om de schade te beperken. Als we niks doen stijgt de temperatuur deze eeuw waarschijnlijk met 1,1 tot 6,4 graden ten opzichte van 1980-1999. Dat lijkt weinig, maar leidt tot:
We hebben steeds vaker te maken met extreem weer. Op sommige plekken wordt het steeds droger. De grond raakt onvruchtbaar, natuurlijke hulpbronnen, dieren en planten verdwijnen. Voedseltekort en tekort aan drinkwater dreigt. Op andere plekken valt juist enorm veel regen en zijn er overstromingen en orkanen.
We kijken klimaatverandering recht in het gezicht. Ook in Nederland. De kans op een hittegolf in Nederland is al verdubbeld. De zomer van 2018 is de droogste ooit gemeten. Tot nu toe. Daarom riep de overheid op om zuinig te doen met drinkwater. En in delen van Nederland gold een sproeiverbod. Dat is nu nog uitzonderlijk, maar wordt straks gewoon.
Ook de landbouw had onder de droogte te lijden: diverse boeren zagen hun oogsten mislukken en hun grond onvruchtbaar worden. Daardoor wordt ons eten schaarser en duurder.
Ook de zomer van 2022 was extreem zonnig en droog. Op sommige plekken in Nederland werd het 39,5°C en er viel 135 mm neerslag (224 mm zou normaal zijn).
Als we zo doorgaan, is de zeespiegel aan het einde van deze eeuw waarschijnlijk flink gestegen. Dat komt door het smelten van landijs en doordat water uitzet bij verwarming. De witte kleur van ijs weerkaatst zonlicht, terwijl het donkere wateroppervlak de warmte van het zonlicht vasthoudt. Ook dit versnelt de opwarming. Zo zijn er meer vicieuze cirkels: het ene veroorzaakt het andere en het gaat maar door.
We krijgen ook te maken met meer en heftigere regenbuien en orkanen. Want warme lucht houdt meer vocht vast, wat zorgt voor meer neerslag. In Nederland ontstaan hierdoor overstromingen. Dat de helft van Nederland onder zeeniveau ligt, helpt natuurlijk niet. Dijken en duinen moeten verhoogd en verstevigd worden. Maar het gevaar komt niet alleen van de kust. Ook via onze rivieren komt steeds meer water het land binnen. Ook dat vraagt om (vaak kostbare) maatregelen.
Er is onderzocht wat de gevolgen zijn van de opwarming van de aarde per graad (ten opzichte van de tijd voor de Industriële Revolutie). Voor je verder leest, is het goed te bedenken dat we het ergste nog steeds kunnen voorkomen als we samen de schouders eronder zetten. Doen we dat niet dan zijn dit de gevolgen:
In sommige delen van de wereld is klimaatverandering al zo’n groot probleem, dat mensen uit hun eigen land moeten vluchten.
Vaak treft klimaatverandering gebieden waar de bewoners niet zelf bijdragen aan klimaatverandering. Maar ook in het Westen, de grootste veroorzaker van de opwarming van de aarde, wordt de situatie steeds gevaarlijker. Neem bijvoorbeeld Miami, in de Verenigde Staten. De stad dreigt onderwater te verdwijnen.
Er zijn gelukkig genoeg oplossingen om extreme klimaatverandering tegen te gaan. Overstappen op duurzame energie en energiebesparing, bijvoorbeeld. En een menu met minder vlees. De manier waarop wij produceren en consumeren moet flink veranderen. En daar moeten we wel snel mee beginnen, want de tijd begint te dringen.
Maar wat zijn echt duurzame oplossingen en welke kun je beter vermijden? En wat doe je als je geen geld hebt voor zonnepanelen of een elektrische auto? Lees hier alles over duurzame oplossingen voor het klimaatprobleem.
We kunnen in ons eigen leven nu al een steen(tje) bijdragen door minder vlees te eten, ons huis te isoleren of de auto te laten staan. Maar dat is lang niet genoeg. Ook overheden en grote bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Zij hebben ten slotte de (financiële) macht om grote veranderingen door te voeren. Daarom zijn de campagnes van Milieudefensie juist op hen gericht.
Klimaatverandering gaat over ons dagelijks leven. Wat ligt er op je bord? Hoe ga je naar je werk en wat voor werk is dat? En hoe verwarm je je huis? Daar gaan al onze campagnes over. Milieudefensie zet zich elke dag volop in voor duurzame energie, duurzaam eten, duurzaam vervoer en een duurzame economie.
Alle landen in de wereld tekenden het internationale klimaatakkoord van Parijs in 2015. In dit akkoord is afgesproken om de uitstoot van CO2 vanaf 2020 te beperken. Er is afgesproken dat de temperatuur niet meer dan 2 graden mag stijgen. Wetenschappers denken dat we dan de gevolgen nog kunnen beheersen.
Om aan het akkoord van Parijs te voldoen, krijgt Nederland ook een eigen klimaatakkoord. Daarin staat dat we in 2030 49% minder broeikasgassen gaan uitstoten (ten opzichte van 1990) en hoe we dat voor elkaar gaan krijgen. In een aparte Klimaatwet wordt bovendien vastgelegd dat we in 2050 95% minder broeikasgassen gaan uitstoten. Milieudefensie voerde in 2008 al campagne voor een Klimaatwet en nam deel aan de onderhandelingen over het Klimaatakkoord.
Duurzame oplossingen moeten voor alle Nederlanders bereikbaar zijn. Want alleen dán kunnen we klimaatverandering zo snel mogelijk stoppen. En dat is best mogelijk! Door vervuilen duurder te maken en de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen. Dat betekent bijvoorbeeld dat grote, vervuilende bedrijven meer gaan betalen dan ze nu doen. Wij noemen dat eerlijk omschakelen.
Milieudefensie werkt aan een duurzaam en eerlijk Nederland. Dat doen we al meer dan 50 jaar met succes. Met onze campagnes werken we aan het grootste probleem van nu, klimaatverandering. Als onafhankelijke milieuorganisatie zijn we bondgenoot van iedereen die daaraan wil bijdragen. Samen zorgen we dat overheden en bedrijven veranderen. Doe je mee?
Scientias, Klimaatverandering in Nederland Klik hier
IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), nieuw bewijs voor klimaatverandering Klik hier
IPCC, toekomstscenario's Klik hier
IOP Science, consensus in wetenschap Klik hier
Springer, consensus in wetenschap Klik hier
KNMI, broeikasgas waterdamp Klik hier
KNMI, broeikasgas methaan Klik hier
Global Greenhouse Gas Reference Network, trends van CO2-uitstoot Klik hier
Tony Eggleton, A Short Introduction to Climate Change Klik hier
NASA, toename van CO2 in de lucht Klik hier
350.org, over aantal deeltjes CO2 in de lucht Klik hier
Compendium voor de Leefomgeving, concentratie CO2 1980-2014 Klik hier
NASA Earth Observatory, is de huidige klimaatverandering natuurlijk? Klik hier
Compendium voor de Leefomgeving, verzuring en luchtverontreiniging 1990-2016 Klik hier
KNMI, neerslagoverschot Klik hier
Volkskrant, klimaatvluchtelingen Klik hier
De Groene Amsterdammer, klimaatverandering is in volle gang Klik hier
PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences), breekpunt klimaatverandering Klik hier
Lynas, Mark, Six Degrees. Our Future on a Hotter Planet Klik hier
The Guardian, 6 graden opwarming Klik hier
