Terwijl jij je best doet voor het klimaat, lijken grote vervuilende bedrijven achterover te leunen. Vraag je je soms af of het allemaal wel zin heeft? Als dat zo is, heb je misschien last van klimaatgerelateerde gevoelens, zoals klimaatstress.
Ik sprak met klimaatpsychologen Sara Helmink en Sara Wortelboer om wat advies te krijgen.
Wij zijn allebei psycholoog. Ik, Sara Helmink, werk online als GZ-psycholoog en behandel ook mensen die kampen met de psychologische impact van de klimaatcrisis. Ik, Sara Wortelboer, werk als communicatieadviseur en richt me op het bevorderen van duurzaam gedrag. Samen zijn we de oprichters van klimaatpsychologie.com, een platform met toegankelijke informatie over klimaatpsychologie.
In onze rol als psycholoog merken we dat steeds meer mensen zich zorgen maken over klimaatverandering. We realiseerden ons dat er behoefte is aan heldere informatie over gevoelens die verband houden met het klimaat. Denk aan klimaatdepressie, klimaatstress en klimaatangst. Daarom schrijven we hierover. In de discussie over klimaatverandering wordt vaak vergeten dat dit eigenlijk een menselijke crisis is. Wat doet de klimaatcrisis met de menselijke psyche? Hoe kunnen mensen omgaan met deze gevoelens? En hoe kunnen we weerstand tegen nieuwe overheidsmaatregelen voorkomen?
Het is heel normaal en gezond om je bezorgd te voelen over de staat van de aarde. Het betekent dat je niet wegkijkt, maar de realiteit onder ogen ziet. Eigenlijk is het eerder vreemd als de klimaatcrisis je onverschillig laat. We hebben het hier over onze leefomgeving, ons ecosysteem en alles wat ons in leven houdt. Het is logisch dat dit je verdrietig kan maken. Of we echt moeten spreken van klimaatdepressie is nog onderwerp van discussie binnen de klimaatpsychologie. Er zijn voor- en nadelen verbonden aan het gebruik van deze term. Het grootste nadeel is dat het als een ziekte klinkt. Het voordeel is dat de meeste mensen snel begrijpen dat het gaat om sombere gevoelens als gevolg van de klimaatcrisis.
Er zijn waarschijnlijk net zoveel manieren om klimaatstress te ervaren als er mensen zijn. Sommige mensen blijven vastzitten in negatieve gedachten en spelen rampscenario's af in hun hoofd. Anderen ervaren een voortdurende somberheid over het heden en de toekomst.
In gevallen waar sprake is van een stoornis, zijn er meestal meerdere stressvolle thema's, waarvan klimaat er slechts één is. Vooral mensen die hun werk maken van klimaat en duurzaamheid hebben regelmatig te maken met klimaatdipjes. Mensen kunnen verschillende emoties ervaren, niet alleen verdriet. Vaak gaat het niet om een officiële diagnose.
5 tips om klimaatstress tegen te gaan
1. Neem af en toe de tijd om te reflecteren op je gevoelens. Realiseer je dat je emoties waardevolle informatie bevatten over wat voor jou echt belangrijk is in het leven.
2. Onthoud dat emoties tijdelijk zijn en een functie hebben. Probeer er niet tegen te vechten, maar omarm ze. Ze helpen ons te overleven.
3. Onderzoek heeft aangetoond dat duurzaam gedrag gelukkig maakt. Het geeft een gevoel van voldoening. Dus, niet alleen is het goed voor de planeet, maar het bevordert ook je eigen welzijn.
4. Ga dieper in op je persoonlijke waarden en focus op je langetermijndoelen. Als je je inzet voor het bestrijden van de klimaatcrisis, kan je negatieve gevoelens ervaren. Maar tegelijkertijd voelt je je leven zinvoller. Dit biedt troost, focus en veerkracht bij het omgaan met moeilijke emoties.
5. Zoek iets waar je gepassioneerd over bent en ontdek hoe je die interesse of dat talent kan inzetten binnen je invloedssfeer. We hebben iedereen nodig! Jouw invloedssfeer is misschien groter dan je denkt!
Als je zeker weet dat alles goed zal komen, heb je geen hoop nodig. Wij geloven dat hoop belangrijk is voor mensen die betrokken zijn bij de klimaatcrisis. Toch is het soms ook belangrijk om wanhoop toe te laten. Het is een proces waarbij je probeert niet te vaak of te lang in de uitersten te verkeren.
Of zoals Klimaatpsycholoog Caroline Hickman zo mooi verwoordde:
"Often people swing between feeling hopeful (we can fix this) and hopeless (we are all doomed). In fact, feeling complete hope or absolute hopelessness are emotional states we should not be attaching ourselves to – neither is helpful to us. I don’t want us to get rid of our eco‐anxiety. I want us to convert it into eco‐empathy, eco‐understanding, eco‐resilience, eco‐action, eco‐determination and eco‐care. Then we would start to get somewhere."
[Vertaling: "Vaak schommelen mensen tussen hoop ('we kunnen dit oplossen') en wanhoop ('we zijn gedoemd'). Eigenlijk moeten we ons niet hechten aan gevoelens van totale hoop of wanhoop. Ze zijn allebei niet nuttig. Ik wil niet dat we ons helemaal ontdoen van onze klimaatangst. Ik wil dat we dat omzetten in klimaatempathie, klimaatbegrip, klimaatveerkracht, klimaatactie, klimaatvastberadenheid en klimaatzorg. Dan pas komen we ergens."]
Het kan soms voelen alsof je tegen een muur praat, niet gehoord wordt of als een overdreven alarmist wordt bestempeld. De stroom van alarmerend nieuws over bosbranden en extreme droogtes kan verlammend werken. Je kan ook diep medeleven en pijn voelen voor de mensen die lijden. Misschien ervaar je schuldgevoelens, schaamte en hypocrisie omdat je zelf ook deel uitmaakt van het vervuilende systeem.
Voeg daarbij de stress van berichten als "de tijd dringt en we hebben nog 7 jaar om het tij te keren," en je hebt een complexe mix van emoties. Het helpt om hierover te praten. Soms kan iemand anders je net in een andere gemoedstoestand brengen en je opbeuren, of gewoon luisteren en begrip tonen.
Het is belangrijk je emoties te erkennen en compassie te hebben met jezelf, anderen en je omgeving. Uiteindelijk streven we ernaar om wijs, duurzaam en vastberaden te handelen. Dat is, naar onze mening, de weg voorwaarts. Je hoeft geen superheld te zijn en de wereld niet in je eentje te redden. Maar af en toe een kleine duurzame daad kan anderen inspireren. Onthoud dat het niet nodig is om perfect te zijn.
> Meer tips over omgaan met klimaatstress lees je in dit blog.
> Of lees het artikel Klimaatdepressie? Zo kom jij er vanaf
> Breng gerust een bezoekje aan onze website of schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Foto bovenaan: portret van psychologen Sara Helmink en Sara Wortelboer.
Op vrijdag 31 mei nemen we de Amsterdamse Zuidas over. Hét symbool van de macht van bedrijven. Omdat grote vervuilende bedrijven blijven vervuilen. Als zij daar niet mee stoppen, loopt de klimaatcrisis volledig uit de hand. Ben jij 1 van de tienduizenden die we daar verwachten?
