Onze rechtszaak tegen Shell staat niet op zichzelf. De afgelopen tien jaar nemen organisaties en overheden steeds vaker de stap naar de rechter om maatregelen tegen klimaatverandering af te dwingen. Onafhankelijke organisaties vs. bedrijven, burgers vs. overheden, overheden vs. bedrijven: de lijst wordt steeds langer. Hieronder een overzicht van zes belangrijke zaken.
Duurzaamheidsorganisatie Urgenda en bijna 900 mede-eisers klaagden de Nederlandse Staat aan omdat deze in hun ogen veel te weinig deed om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. In 2015 behaalde Urgenda een historische overwinning, ze was de eerste die een klimaatrechtszaak van deze omvang tegen een staat won. De rechter besloot dat Nederland haar uitstoot van broeikasgassen per 2020 minstens 25% omlaag moest brengen vergeleken met 1990. De Staat ging in hoger beroep en in oktober 2018 besloot ook het hof dat Urgenda gelijk had. De overheid moet alles op alles zetten om alsnog die 25% te halen. De Nederlandse staat heeft besloten in cassatie te gaan tegen dit besluit.
21 jongeren tussen 11 en 22 jaar klaagden de overheid van de Verenigde Staten aan omdat hun gebrekkige klimaatbeleid in strijd is met het recht op leven, vrijheid en eigendom van deze generatie. Daarnaast beschermt de overheid het publieke belang niet voldoende. De federale overheid heeft er sindsdien alles aan gedaan om de zaak niet voor de rechter te laten komen, gesteund door de fossiele brandstof industrie. De datum voor een hoorzitting werd keer op keer uitgesteld. In november besloot de rechter dat de zaak doorgaat, maar een datum is nog steeds niet vastgelegd.
De Peruaanse boer Saul Luciano Lliuya klaagt het Duitse energie bedrijf RWE AG aan om ze te laten betalen voor noodzakelijke maatregelen om zijn dorp te beschermen tegen de overstromingen van een smeltende gletsjer. De compensatie die hij vraagt (17.000 euro) is gerelateerd aan de bijdrage van het bedrijf aan klimaatverandering (0.47%). In november van 2017 besloot de Duitse rechtbank dat de rechtszaak door mag gaan. De rechtbank moet nu besluiten of de bijdrage van RWE meetbaar en berekenbaar is.
De mensenrechtencommissie onderzoekt of de fossiele brandstofbedrijven, waaronder Shell, verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de schending van de meest basale mensenrechten, het recht op leven, voedsel, water, sanitair, huisvesting en vrijheid. De mensen die nu al het meest kwetsbaar zijn zullen door klimaatverandering het hardst worden geraakt en daardoor nog armer en kwetsbaarder worden. Dit onderzoek kan heel erg belangrijk zijn voor klimaatzaken in de toekomst.
San Mateo en Marin Counties, (twee kuststeden in Noord-Californië) en Imperial Beach (een stad in San Diego County) klagen 37 olie- en gasbedrijven aan waaronder Shell, Chevron, Statoil, Exxon en Total. De drie steden willen vergoeding voor het bouwen van klimaatbestendig infrastructuur. Hun claim is dat deze bedrijven nalatig en misleidend zijn geweest op het gebied van klimaatverandering en hierdoor hun bijdrage moeten leveren aan deze steden. Inmiddels hebben meer steden en regio’s zich bij de rechtszaak aangesloten.
Twee Amerikaanse staten willen dat oliebedrijven gaan meebetalen voor zeedijken en andere infrastructuur die nodig is om voor te bereiden op klimaatverandering. De rechtszaken gaan niet over aansprakelijkheid voor broeikasgas-emissies, maar over het verschuiven van de kosten rond klimaatverandering terug naar de oliebedrijven. De eisers in deze twee zaken achten de oliebedrijven schuldig aan ‘public nuisance’ - oftewel het veroorzaken en in stand houden van publieke overlast. Deze zaak werd in 2018 afgewezen. Volgens de (lokale) rechter is hij niet bevoegd om over een mondiaal probleem van die schaal te oordelen.
In januari klaagde New York City Shell, BP, Chevron, Conoco-Phillips en ExxonMobil aan voor de schadelijke gevolgen van klimaatverandering voor de stad. “Met deze rechtszaak probeert de stad de kosten van het beschermen van de stad tegen de gevolgen van klimaatverandering te verhalen op de bedrijven die vrijwel alles hebben gedaan dat ze konden om deze existentiële bedreiging te creëren,” aldus de pleitrede. De kosten zijn dan de miljarden die de stad nu uitgeeft aan het verstevigen van haar kust. Deze zaak is om procedurele redenen door de districts-rechter afgewezen. Volgens de rechter was New York bij hem niet aan het juiste adres. Inhoudelijk is er dus nooit een uitspraak of zelfs een proces geweest. Wat de uitkomst daarvan zou zijn blijft dus gissen. New York overweegt nog of ze in hoger beroep gaan.
Op 4 april startten wij een rechtszaak tegen Shell. Uniek is dat wij geen schadevergoeding eisen, maar een aanpassing van het beleid van Shell. Wij willen dat Shell zijn plannen in lijn brengt met het klimaatakkoord. Iedereen in Nederland kon mede-eiser worden. Inmiddels hebben 17.000 mensen en 6 organisaties dat gedaan. De aanmelding is inmiddels gesloten.
4 Franse NGO’s en 13 Franse gemeentes kondigde aan om naar de rechter te gaan als het grote olie en gas bedrijf Total zich niet aan de Parijs doelstellingen houdt. Dit betekent dat het bedrijf in 2019 met goede plannen moet komen om aan de Parijs doelen te voldoen en de opwarming van de aarde tot 1,5 graden te beperken. Het bedrijf is per brief op de hoogte gesteld en nu is het afwachten wat ze gaan doen. De kans is echter groot dat de plannen niet voldoen en er inderdaad een rechtszaak komt.
Het is niet gebleven bij de bovenstaande zaken. De Urgenda-zaak is een grote inspiratiebron voor een heleboel andere rechtszaken. Ook in Pakistan werd een klimaatzaak tegen de overheid gewonnen en in tal van andere landen lopen vergelijkbare zaken. In Zwitserland bijvoorbeeld waar meer dan 500 oudere vrouwen de overheid aanklaagden voor het schenden van hun mensenrechten en die van hun kleinkinderen. De EU werd aangeklaagd door 10 gezinnen die nu al de gevolgen van klimaatverandering meemaken. In Belgie loopt een zaak met maar liefst 32 000 mede-eisers. In Noorwegen wordt een zaak gevoerd tegen verdere vergunningen voor olieboringen, ruim 520 000 mensen ondersteunen de zaak. Recent kondigde een groep Duitsers een rechtszaak tegen hun overheid aan, datzelfde gebeurde in Frankrijk.
Terwijl de klimaatcrisis steeds zichtbaarder wordt, laten politici en grote vervuilers het afweten. In je eentje los je dat niet op. Dankzij onze leden lukt dat wel. We hebben invloed en krijgen veel voor elkaar. Met meer leden kunnen we meer doen. Doe je mee?
