Na de verkiezingen van 17 maart is het nu tijd voor de formatie. Tijdens de formatie wordt een nieuwe regering gevormd én wordt een nieuw regeerakkoord gemaakt. Hier onderhandelen de gekozen partijen meestal een aantal maanden over. In dit artikel kom je er alles over te weten.
1. Wat is een regeerakkoord?
2. Scenario’s voor de nieuwe regering
3. Doe mee met onze crowdfundactie ‘Klimaat op 1’
In een regeerakkoord beschrijven de coalitiepartijen in grote lijnen wat ze de komende 4 jaar gaan doen. Het regeerakkoord is geen wet, maar is tijdens de regeerperiode van een kabinet wel het meest invloedrijke document.
Topprioriteit voor eerlijk klimaatbeleid
Omdat het regeerakkoord zoveel invloed heeft, willen wij dat eerlijk klimaatbeleid erin wordt opgenomen. Als dit er letterlijk instaat, hebben we namelijk veel meer kans dat de klimaatdoelen ook echt gehaald worden. Ruim tweederde van de nieuw gekozen Kamerleden steunen het klimaatakkoord van Parijs. Dus nu is het de hoogste tijd om vast te leggen hoe we als Nederland deze klimaatdoelen gaan halen.
Meer regels voor vervuilende bedrijven
Eerlijk klimaatbeleid betekent dat de klimaatmaatregelen voor iedereen haalbaar zijn. Op dit moment is het nog zo dat huishoudens en kleine en middelgrote bedrijven veel meer betalen voor hun uitstoot dan grote vervuilende bedrijven. Ook hebben huishoudens lang niet altijd de mogelijkheid om mee te beslissen. Dit vinden wij oneerlijk.
Af en toe lijkt het bij klimaatbeleid wel de omgekeerde wereld. Nu dragen de zwakste schouders de zwaarste lasten. Dat moet veranderen. Grote vervuilers moeten gaan betalen voor de vervuiling die ze veroorzaken. We willen dat dat wordt vastgelegd in het nieuwe regeerakkoord.
Klimaatleider Kaag is nu aan zet
D66 is de grote winnaar van de verkiezingen. Dat is mooi, want fractieleider Sigrid Kaag heeft klimaat als prioriteit genoemd en daar ook campagne op gevoerd. Nu zal ze die belofte moeten omzetten in daden. Gaat ze de andere Kamerleden meekrijgen om klimaat topprioriteit te geven tijdens de formatie?
Informateur Tjeenk Willink
Interessant is de rol van de nieuwe informateur: Herman Tjeenk Willink. Hij vindt dat het klimaatvraagstuk een prominente rol moet spelen in het nieuwe regeerakkoord. Ook de groeiende maatschappelijke tegenstellingen vindt hij belangrijk. Mooi zo! Want dat is precies waar eerlijk klimaatbeleid over gaat.
De nieuwe regering wordt gevormd door een meerderheid in de Tweede Kamer. Dit betekent dat partijen die gaan regeren samen meer dan 75 zetels moeten hebben (het totaal is 150). Dat is in deze formatie een behoorlijke puzzel. Want hoewel de VVD de grootste partij is geworden, hebben ze ‘maar’ 34 zetels. Ze moeten er dus behoorlijk wat partijen bij zoeken om een meerderheid te kunnen vormen.
Uitslag verkiezingen Tweede Kamer
VVD: 34
D66: 24
PVV: 17
CDA: 15
SP: 9
PvdA: 9
GroenLinks: 8
FVD: 8
Partij voor de Dieren: 6
ChristenUnie: 5
Volt: 3
JA21: 3
SGP: 3
DENK: 3
50PLUS: 1
BBB: 1
BIJ1: 1
Welke partijen spelen een belangrijke rol?
De VVD en D66 hebben de meeste zetels gehaald, 34 en 24. Deze partijen hebben eerder al samen in de regering gezeten, dus het ligt voor de hand dat zij opnieuw gaan samenwerken. Maar deze partijen hebben in de Tweede Kamer geen meerderheid, ze komen op een totaal van 58. Ze hebben dus nog minimaal 18 extra zetels nodig (de helft van het totale aantal kamerzetels + 1 voor de meerderheid).
Meerderheid in Tweede Kamer en Eerste Kamer
Maar dat is niet alles. Want bij het vormen van de regering speelt niet alleen de Tweede Kamer een rol. Ook in de Eerste Kamer (totaal 75 zetels) moeten de partijen een meerderheid hebben van minstens 38 zetels. En de aantallen zetels van de partijen zijn daar weer anders. Een meerderheid in de Tweede Kamer betekent dus niet automatisch een meerderheid in de Eerste Kamer.
Varianten met een meerderheid in beide Kamers
Op papier is de snelste weg naar een meerderheid in beide Kamers een coalitie van VVD, D66 en CDA. Deze 3 partijen hebben samen 73 zetels in de Tweede Kamer en 28 zetels in de Eerste Kamer. Deze 3 zullen voor een meerderheid in beide Kamers dus aangevuld moeten worden met nog minimaal 2 partijen. Als je kijkt naar partijen die door niemand worden uitgesloten, kom je uit bij PvdA, GL, SP en CU. Waarbij SP en CU te klein zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer, en GL en PvdA graag samen willen. Dus lijkt hier de meest voor de hand liggende combinatie: VVD, D66, CDA, GL en PvdA.
Met klimaatontkenners samenwerken?
JA21 (3 zetels) wordt ook genoemd. Dat brengt het totaal op 76 zetels in de Tweede Kamer. Maar deze partij heeft met de fractie Nanninga (die hoort bij JA21) 8 zetels in de Eerste Kamer. Dat is niet voldoende voor een meerderheid, dus dan moet er toch nog een partij bij. Bovendien: JA21 ontkent dat er een klimaatcrisis is. Voor D66, een partij met als speerpunt het aanpakken van de klimaatcrisis, zou het onlogisch zijn om met 'klimaatontkenners' te gaan regeren. Ook een combinatie tussen JA21 met PvdA, GL of SP is ondenkbaar. Tot slot worden PVV en Forum voor Democratie door vrijwel alle partijen uitgesloten van samenwerking.
Varianten zonder meerderheid in de Eerste Kamer
Het is ook mogelijk om te regeren zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Het kabinet Rutte III regeerde sinds 2019 zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Dit maakt de puzzel makkelijker, omdat een meerderheid in de Tweede Kamer dan volstaat. Een samenwerking tussen VVD, D66 en twee aanvullende partijen zou dan al voldoende zijn. Daarvoor komen CDA, PvdA, GroenLinks, SP, Partij voor de Dieren en ChristenUnie het eerst in aanmerking. Maar ook DENK, Volt en SGP hebben voldoende zetels om met nog drie grotere partijen een meerderheid te vormen.
En de PVV en Forum voor Democratie? Deze partijen zijn door VVD en D66 uitgesloten van samenwerking. En zonder VVD en D66 is geen reële meerderheid in de Tweede Kamer te vormen.
De exotische variant: een minderheid in beide Kamers
Als een minderheid in de Eerste Kamer een optie is, waarom dan niet ook in de Tweede Kamer? VVD wil graag snel een regeerakkoord, D66 wil een regeerakkoord op hoofdlijnen (informateur Tjeenk Willink wil dit ook).. Dan kunnen ze samen met wisselende meerderheden in beide Kamers van voorstel tot voorstel draagvlak zoeken.
Wat er ook gebeurt in de formatie: eerlijk klimaatbeleid hoort topprioriteit te krijgen de komende regeerperiode. Want we hebben nog maar 9 jaar om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. Het nieuwe kabinet kan dus niet langer wachten met ambitieus klimaatbeleid en regels voor grote vervuilende bedrijven.
Samen geven we een gezicht aan iedereen die eerlijk klimaatbeleid wil
Samen met jou geven we een boodschap af aan de politici die onderhandelen over een nieuw regeerakkoord: zet klimaat op 1. Dat brengen we in beeld met een collage van gezichten op paginagrote advertenties. Op 1 dag, in meerdere landelijke kranten tegelijk. Zo geven we letterlijk een gezicht aan iedereen die eerlijk klimaatbeleid wil, en kan niemand om onze boodschap heen.
Samen zorgen we voor eerlijk klimaatbeleid
Alle crowdfunders mogen hun portretfoto insturen die in de advertentie komen te staan. Zo laten we zien hoeveel mensen willen dat de politici aan de formatietafel topprioriteit geven aan eerlijk klimaatbeleid. En zo kunnen ze er echt niet meer omheen.
Wij klagen ING aan in een baanbrekende nieuwe Klimaatzaak. Nooit eerder werd een bank in Nederland aangeklaagd omdat zijn klimaatbeleid tekortschiet. En jij kan meedoen. Sluit je aan bij deze nieuwe rechtszaak en word mede-eiser.
