De stikstofcrisis houdt Nederland al een paar jaar in zijn greep, maar in alle beschouwingen wordt één simpele oplossing consequent genegeerd. Volgens Donald Pols, directeur van Milieudefensie, heeft de Rabobank de sleutel in handen. Hij pleit voor het kwijtschelden van agrarische leningen van boeren die omschakelen naar duurzame landbouw. Daarmee zou eindelijk de échte vervuiler gaan betalen.
Als oplossing in de stikstofcrisis zet het kabinet deels in op het uitkopen van boeren. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekende dat deze ingreep moet leiden tot dertig procent minder koeien, twintig procent minder pluimvee en tien procent minder varkens in Nederland. Dat zou resulteren in aanzienlijk minder stikstofuitstoot vanuit de landbouwsector. Minder vee betekent ook dat minder veevoer nodig is en dus meer voedsel overblijft voor de zwaar onder druk staande wereldvoedselvoorziening. Verder berekende het PBL dat de milieu- en klimaatschade veroorzaakt door de landbouwsector 6,5 miljard euro per jaar bedraagt, plus nog eens één miljard wanneer de klimaatverandering doorzet. Veeteelt heeft hier veruit het grootste aandeel in.
Het is onvermijdelijk en bittere noodzaak de schade aan te pakken die de landbouwsector aan natuur en klimaat heeft toegebracht. De maatregelen die dit moeten bewerkstelligen zorgen voor veel onrust onder de boeren die woensdag tijdens het boerenprotest weer van zich laten horen. Op de Veluwe klinkt terecht een geluid van onvrede, want de boeren zouden niet degenen moeten zijn die op de blaren zitten. De last van deze crisis hoort en hoeft niet op hun schouders te rusten.
In alle beschouwingen en analyses van de stikstofcrisis is één simpele oplossing consequent genegeerd. Een oplossing die de stap naar duurzame landbouw veel makkelijker maakt en veel onrust bij boeren wegneemt. Die bovendien rechtvaardig is, omdat dan de échte vervuiler betaalt: de oplossing is het kwijtschelden van agrarische leningen door de Rabobank als boeren omschakelen naar duurzame landbouw. Een grote game changer waarmee Rabobank de weg uit deze crisis wijst.
Leningen kwijtschelden helpt direct. Melkveehouders, bijvoorbeeld, hebben gemiddeld een schuld van 1,1 miljoen euro, terwijl het gemiddelde melkveebedrijf 417.000 euro omzet draait en de koeienboer zelf 46.000 euro per jaar verdient. De financiële ruimte voor het omschakelen naar duurzame landbouw is dus beperkt, zeker als je bedenkt dat de boer rente betaalt aan de bank, doorgaans een bedrag ter grootte van de helft van zijn inkomen. De schulden hangen als een molensteen om zijn nek. Zou de Rabobank die schulden kwijtschelden, dan ontstaat dus ruimte voor de omschakeling naar duurzame veehouderij, waarin minder dieren nodig zijn, en dus ook minder veevoer uit verre landen en minder dure hulpmiddelen zoals kunstmest en landbouwgif.
Als boeren zich laten uitkopen door de overheid, zullen zij direct hun leningen bij de Rabobank aflossen. Daarmee krijgt de bank zijn geld terug. Rabobank gaat dus profiteren van de stikstofmiljarden. Een bizarre samenloop van omstandigheden, want het was de Rabobank die schaalvergroting en intensivering in de landbouw in de afgelopen decennia aangejaagd heeft. Daaraan verdiende het miljoenen. In 2021 leende de Rabo – een van de dertig grote vervuilers die door Milieudefensie om een klimaatplan zijn gevraagd – voor 35,7 miljard euro uit aan de Nederlandse landbouw- en voedselsector.
In het Financieele Dagblad noemde Rabo-topman Wiebe Draijer het stikstofplan van het kabinet onlangs nog ‘een emotionele aanslag’ op de boeren, met ‘ontreddering en verwoesting’ als gevolg. Draijer heeft gelijk: inderdaad zijn het de boeren die slachtoffer zijn van deze crisis. Maar dat juist hij dit aanstipt, is voorbij absurditeit. Rabobank gaat hiermee – de grootste financier van de Nederlandse landbouw- namelijk compleet voorbij aan zijn eigen dubieuze rol in deze kwestie.
Het journalistieke onderzoeksplatform Follow the Money liet in september 2021 al zien dat de Rabobank goed boert in de stikstofcrisis. De afgelopen veertig jaar heeft de Rabobank volop geïnvesteerd in groei en intensivering in landbouw, waardoor de boerenschulden toenamen. De winst streek de Rabobank op via de rente. Nu de landbouwsector tegen de grenzen van milieu en klimaat botst, moet de landbouw weer minder intensief worden. De belastingbetaler tast daarvoor diep in de buidel via het stikstoffonds van minister Van der Wal.
Juist de Rabobank dreigt buiten schot te blijven nu de rekening op tafel komt. Dat is op zijn zachtst gezegd niet eerlijk en evenmin in lijn met Rabobanks eigen slogan: ‘Growing a better world together’. Het bekt lekker, maar is een lege huls als ‘samen’ niet betekent dat ook de bank zelf zijn verantwoordelijkheid pakt. Samen zou ook echt samen moeten betekenen. Tijd voor de Rabobank om zijn maatschappelijke plicht te doen met het kwijtschelden van agrarische leningen aan boeren die willen verduurzamen. Dit is hun kans er daadwerkelijk te zijn voor de agrarische sector die ze zeggen te ondersteunen.
Dit artikel verscheen 22 juni 2022 in Het Financieele Dagblad
Foto: Martin Bouwman
Terwijl de klimaatcrisis steeds zichtbaarder wordt, laten politici en grote vervuilers het afweten. In je eentje los je dat niet op. Dankzij onze leden lukt dat wel. We hebben invloed en krijgen veel voor elkaar. Met meer leden kunnen we meer doen. Doe je mee?
