Bossen gaan niet alleen in vlammen op door klimaatverandering, bedrijven zetten ze ook bewust in brand. En lobbyen actief om wetgeving daartegen tandeloos te maken, schrijft Daniëlle van Oijen.
De vakantieganger die deze zomer naar Zuid-Europa trok heeft het niet kunnen missen: de wereld staat in de fik. Van Portugal tot Turkije en van Sicilië tot Kreta, overal laaiden grote bosbranden op. Begin augustus woedde in Frankrijk zelfs de grootste brand in decennia. Ruim 16.000 hectare werd daar in de as gelegd, een gebied groter dan Parijs. De Europese Unie staat op het punt om haar eigen bossenwet tandenloos te maken. Natuurorganisaties roepen burgers op om voor 10 september mee te doen met het indienen van bezwaren.
Analyse van satellietbeelden laat zien dat er tegenwoordig twee keer zoveel bos in vlammen opgaat als twintig jaar geleden. Wereldwijd besloegen bosbranden in 2024 al een gebied zo groot als Griekenland. Deze ‘natuurbranden’ hebben een onmiskenbaar menselijke vingerafdruk. Terecht zei de Franse premier dat ‘de klimaatverandering zich laat voelen’ en ‘ongekende gebeurtenissen’ veroorzaakt.
Toch is die menselijke oorzaak ook directer van aard. De branden in Frankrijk bleken zeer waarschijnlijk aangestoken. En verder van huis wordt het bos eveneens bewust in de fik gezet. In Indonesië worden regenwouden al jaren aangestoken, om palmolieplantages uit te breiden of snelgroeiende acaciabomen te planten. De gevolgen zijn desastreus, hoorde ik van WALHI, de grootste en oudste milieuorganisatie in Indonesië. Als het bos brandt, dan kunnen de mensen moeilijk ademhalen, kunnen kinderen niet naar school en komen brandweerlieden en vrijwilligers om het leven. Het kost letterlijk levensjaren.
Onderzoek van WALHI laat zien dat er bedrijven zijn die jaar in jaar uit regenwoud en veengebieden in de fik steken, zelfs al zijn ze hier eerder voor veroordeeld. Indonesische plantagehouders wanen zich onschendbaar en ze zijn vaak onderdeel van grote multinationals. Houtkapplantages leveren de viscose voor de fast fashion die bij ons in de winkel hangt. Palmolieplantages voorzien in onze vraag naar goedkope supermarktproducten. Het geld voor nieuwe plantages komt van pensioenfondsen, banken en andere investeerders in Europa.
En zo zijn de branden in Indonesië dichterbij dan we doorhebben: in onze bloesjes, pindakaas en pensioenen. De oplossing is er al, maar ligt op dit moment zelf onder vuur. Een nieuwe Europese Bossenwet moet vanaf eind dit jaar de import van schadelijke ontbossingsproducten verbieden. Hoewel al aangenomen, lobbyen bedrijven als een dolle om die wet alsnog af te zwakken.
Een last-minute motie die in juli door het Europees Parlement werd aangenomen dreigt zelfs de volledige wet te ondermijnen. Onder het mom van ‘versimpeling’ stelt de motie voor om sommige landen – inclusief de hele EU – als ‘no risk’ te bestempelen. Daardoor vallen veel controles weg en zijn de Europese bossen vogelvrij. Ook zet het de deur open voor het witwassen van illegaal gekapt hardhout uit bijvoorbeeld Indonesië.
Tegelijkertijd stelt de Europese Commissie voor om Indonesië het stempel van ‘standard risk’ te geven, waarmee het de strengste controles zou weten te ontlopen. Die classificering heeft een duidelijk politiek karakter. Hoewel Indonesië een van de landen met de meeste (illegale) ontbossing is, kregen alleen Rusland, Belarus, Noord-Korea en Myanmar de status ‘high risk’ – landen die allemaal op de Europese sanctielijst staan.
Midden in de zomer, toevallig net toen iedereen met zijn tentje op vakantie was, lanceerde de Europese Commissie een publieke consultatie over de voorgestelde afzwakking. Tot en met woensdag 10 september is het nog mogelijk hierop te reageren via de website HandsOffNature.eu. Europese Commissie, houd de rug recht. Stop onze bijdrage aan ontbossing en bosbranden wereldwijd. De Europese Bossenwet is een belangrijke stap die beschermd dient te worden. U kunt nog hetzelfde doen.
Deze opinie verscheen dinsdag 9 september in Trouw
Shell wil boren naar gas onder de Waddenzee, bij het Friese Ternaard. En niet alleen daar, wereldwijd heeft het bedrijf nog 700 nieuwe olie- en gasvelden in zijn bezit. Voor het klimaat is elk nieuw veld er 1 te veel. Laat de Wadden niet zakken. Steun onze nieuwe rechtszaak tegen Shell. Teken nu!
