Mark van Baal is al jaren een lastige plaaggeest voor grote fossiele bedrijven. Zijn missie: aandeelhouders ervan overtuigen dat hun bedrijven zich moeten houden aan het klimaatverdrag van Parijs. “Klimaatverandering bedreigt ook de wereldeconomie.”
Milieudefensie richt dit voorjaar de pijlen op de aandeelhouders van drie grote vervuilende bedrijven: Ahold Delhaize, Rabobank en ING. Om die zoveel mogelijk onder druk te zetten, gaat Milieudefensie met een grote groep activisten naar de aandeelhoudersvergaderingen om kritische vragen te stellen aan het bestuur van de bedrijven. Is dat een effectief middel om ze te bewegen tot verduurzaming? We vroegen het aan Mark van Baal van Follow This, die met bijna 10 jaar ervaring een expert is op het gebied van aandeelhoudersactivisme.
Wat deed je besluiten om fossiele bedrijven via hun aandeelhoudersvergadering aan te pakken?
“Ik ben opgeleid als ingenieur, maar na het zien van An Inconvenient Truth van Al Gore besloot ik een andere richting op te gaan. Het was het eerste wereldprobleem waarvoor ik als technologieoptimist een simpele oplossing zag, in tegenstelling tot issues als armoede en hongersnood. Die oplossing ligt niet bij consumenten: ik kan zelf zo duurzaam mogelijk leven – niet vliegen, geen vlees eten, weinig spullen kopen, zonnepanelen plaatsen, elektrisch rijden – maar dat is niet genoeg. Industrieën moeten veranderen, grote bedrijven moeten duurzaam gaan produceren om consumenten duurzame keuzes te geven. Om de doelen van Parijs te halen, moet er enorm veel gebeuren om de wereldwijde emissies bijna te halveren in dit decennium. Aangezien de energievoorziening verreweg de meeste CO2-uitstoot veroorzaakt van alle industrieën, is de energietransitie van fossiel naar duurzaam daarin heel belangrijk. Het is een cruciaal onderdeel van de systeemverandering. Ik probeerde het eerst als journalist, maar ik begon pas op mijn 36ste en kreeg niks voor elkaar. Een machteloos gevoel, dus zocht ik naar een andere manier. Toen kwam ik bij aandeelhoudersactivisme uit: aandeelhouders zijn de enige mensen waar het bedrijfsbestuur echt naar moet luisteren. De CEO’s van vervuilende bedrijven denken dat hun aandeelhouders het prima vinden zoals het nu gaat, daarom veranderen ze hun werkwijze niet. Maar er zijn er ook – en dat worden er steeds meer – die wél verandering willen. We zitten op 1,2 graden opwarming nu en moeten de emissies bijna halveren in 2030. Dat kan alleen als er de komende 2 jaar hele grote beslissingen genomen worden.”
Van Baal werd op het idee gebracht door The Children’s Investment Fund (TCI), een zogenaamd activistisch investeringsfonds uit Londen dat met ‘ondernemingsfilantropie’ belegt en een klein percentage van de winst aan goede doelen geeft. Tijdens de financiële crisis van 2007 kocht TCI 1 procent van alle aandelen van ABN Amro en werd een van de invloedrijkste aandeelhouders. Het fonds stelde ABN Amro met een serie aandeelhoudersresoluties voor een keuze: bereid je voor op een overname, of kies voor een totaal andere strategie en verkoop delen van het bedrijf. Dat laatste gebeurde, het bedrijf werd in drieën gesplitst. Het doel van Van Baal: het klimaat op de agenda van de aandeelhoudersvergaderingen zetten. “Door de actie van TCI begreep ik dat we de grote beleggers en pensioenfondsen mee moeten krijgen, daar zit de macht. En de pensioenfondsen zeggen al jaren dat ze groene pensioenen willen.”
Iedereen die een aandeel heeft, mag op de aandeelhoudersvergadering een vraag stellen. Jij kocht niet alleen zelf aandelen van Shell, maar vroeg ook anderen mee te doen. Waarom?
“Mijn vrouw liet me ooit het filmpje How to start a movement zien. Je ziet een jongen die enthousiast in zijn eentje op een festivalterrein danst, steeds meer mensen sluiten zich aan. Een wetenschapper legt in de voice-over ondertussen uit: alles begint met een lone nut, maar uiteindelijk gaat het om de first followers. En om díe te krijgen, moet je goed zichtbaar zijn. Daarom wilde ik namens een groep mensen op die aandeelhoudersvergadering staan. Ik liet een website bouwen waarop je één aandeel van Shell kon kopen. Dat werd Follow This. Een paar maanden later, in mei 2015, kon ik op de aandeelhoudersvergadering van Shell zeggen: ik sta hier namens een paar honderd aandeelhouders – ik vertelde er niet bij dat die allemaal één aandeel hadden. We steunen jullie om van koers te veranderen, waar wachten jullie nog op? Als reactie kreeg ik een hele lezing. Ze waren wel goed voorbereid! De tijd was nog niet rijp, zeiden ze. Maar kom vooral elk jaar terug.”
Ze wisten al wat je ging zeggen?
“Volgens mij wel, ze kenden Follow This al. Iedereen die een aandeel had gekocht, had een e-mail naar Ben van Beurden gestuurd met dezelfde boodschap. Die had ik weer herhaald op de vergadering. ‘Dag Ben, ik ben je nieuwste aandeelhouder. Je kan de wereld veranderen. Je hebt mijn steun.’ Hij maakte er nog een grapje over, zei dat hij alle mails gelezen had.”
Een jaar later stond je er weer.
“Ja, en die keer wilden we van tevoren een resolutie indienen, net als TCI bij ABN Amro hebben gedaan. Aandeelhouders kunnen daarover stemmen en zo beslissen over de richting van een bedrijf. Dat moesten we wel in Engeland doen want in Nederland heb je daarvoor 3 procent van de aandelen nodig. Vroeger was dat maar 1 procent, na de actie van TCI is dat omhoog geschroefd. Engeland kent een ander systeem: je moet 5 procent van de aandelen hebben óf 5 miljoen euro aan aandelen, verdeeld over meer dan 100 aandeelhouders. Die laatsten hadden we al, en omdat ik met mijn optreden op die eerste vergadering wat bekendheid had gekregen, waren vijf mensen bereid om 1 miljoen aan aandelen te kopen. Bob Crébas bijvoorbeeld, mede-oprichter van Marktplaats. Idealisten met veel geld, daar zijn er niet veel van. Ik had hem benaderd via Twitter en hij zei meteen: wat een goed idee!”
Wat stond er in de resolutie?
“Nou, die was niet goed geformuleerd, hoorden we onder andere van ACTIAM (duurzaam beleggingsfonds – red.). Dat fonds stemde wel voor, als enige grote Nederlandse belegger, en bood aan ons te helpen met het verbeteren van de resolutie. In totaal kregen we 2,7 procent van de stemmen. Dat lijkt niet veel, maar bij andere resoluties stemt 99 procent met het bestuur mee.”
Een resolutie moet niet te praktisch en expliciet verwoord zijn. Dé manier om de doelen van Parijs te halen, is stoppen met zoeken naar nieuwe fossiele energiebronnen en al dat geld inzetten op duurzame energie. Maar als je het zo benoemt, zullen aandeelhouders snel zeggen dat ze niet voor kúnnen stemmen omdat dergelijke beslissingen door het bestuur genomen moeten worden. Het is een dunne scheidslijn, beaamt Van Baal: “Een resolutie mag ook weer niet té vaag zijn, dan bereik je er niks mee. We hebben inmiddels al jaren min of meer dezelfde resolutie. De kern ervan is dat de emissiereductiedoelen van het bedrijf in lijn moeten staan met het klimaatverdrag van Parijs. Resoluties moet je in december al inleveren, in mei het jaar erop is de vergadering. Dan is ons werk, het overtuigen van de aandeelhouders om vóór te stemmen, eigenlijk al gedaan; ze hebben van tevoren al elektronisch gestemd. Op de vergadering zelf stellen we nog een vraag om onze resolutie toe te lichten. Dat mag iedere aandeelhouder, bij de vergadering van Shell is Milieudefensie ook altijd aanwezig, bijvoorbeeld met een inwoner van Nigeria die vertelt wat het bedrijf daar voor schade aanricht. Greenpeace doet hetzelfde met iemand uit bijvoorbeeld Alaska. Heel goed dat aandacht gevraagd wordt voor wat Shell aan de andere kant van de wereld doet.”
Inmiddels heeft Follow This een van zijn doelen behaald: álle Nederlandse fondsen stemden afgelopen jaar voor de klimaatresolutie, inclusief Robeco en ABP, die heel lang afhielden.
Er is ook een divestment-beweging die zegt: stap uit fossiele investeringen, verkoop je aandelen – zoals ABP onlangs deed. Wat vind je daarvan?
“Die beweging zegt terecht tegen de pensioen- en beleggingsfondsen: jongens, we
zijn al 20 jaar aan het ‘engagen’ – jargon voor ‘samen in gesprek gaan’ – met de oliebedrijven en het werkt niet. Omdat jullie er nooit consequenties aan verbinden. Veel beleggers zijn wat dat betreft net een bepaald soort ouders die maar blijven toegeven, omdat ze de relatie goed willen houden. ‘Een goede engagement begint met een goede relatie’ is het stokpaardje van de oliebedrijven, en kritisch zijn past daar niet bij. Maar die fase zijn we allang voorbij. De ‘engagement’ op klimaat is officieel in 2000 al begonnen, met de oprichting van de Intertutional Investors Group on Climate Change (IIGCC). Door het op de agenda van de vergadering te zetten, verbindt Follow This er wél consequenties aan. Toch duurde het jaren voordat de Nederlandse beleggingsfondsen met ons mee stemden.”
Waren ze bang om Shell en andere bedrijven tegen het zere been te schoppen?
“Ja, want ‘de relatie’ mocht niet verslechteren. Het voornaamste argument was altijd: ‘Als we voor de resolutie van Follow This stemmen, gooit Shell de deur dicht en hebben we helemaal geen invloed meer’. Ik zei: hoeveel invloed heb je nu dan?! We weten nu uit ervaring: juist als je voor de resolutie stemt, gaat de deur wijd open. Dan willen ze je bij wijze van spreken elke week spreken om je te vertellen dat je écht met je werk moet stoppen.”
Maar in 2021 haalden jullie nog 30 procent van de stemmen, een jaar later zakte dat terug naar 20 procent.
“Klopt. Een aantal grote investeerders zoals BlackRock heeft vorig jaar niet meer voor onze klimaatresoluties gestemd. Ik denk dat ze erachter kwamen dat het niet alleen maar greenwashing is. Als de resolutie erdoor komt, moeten de oliebedrijven echt veranderen. En dat is blijkbaar niet wat BlackRock wil. We hebben dus een beetje het kaf van het koren gescheiden. De beleggers die nu nog stééds voor stemmen, zijn vastberaden.”
Kwam dat niet ook door de energiecrisis?
“Jawel, over de hele linie is de strijd tegen klimaatverandering moeilijker geworden. Het idee van oliebedrijven dat de energiecrisis nu belangrijker is dan de klimaatcrisis, is behoorlijk overtuigend gebleken. Maar het is een enorme drogreden. Volgens de fossiele bedrijven zijn de energieprijzen nu zo hoog omdat ze de afgelopen paar jaar te weinig hebben geïnvesteerd in nieuwe olie- en gasprojecten. Dat klopt niet: het duurt minimaal 5 jaar voordat die bronnen bruikbaar zijn, vaak nog veel langer! Zelfs sommige ngo’s gaan in die redenering mee en vinden dat we ons moeten herbezinnen op deze nieuwe situatie. Maar er is helemaal geen nieuwe situatie! De klimaatcrisis en de energiecrisis kunnen tegelijkertijd aangepakt worden, het zijn geen tegengestelde belangen. We móeten verduurzamen om het Akkoord van Parijs te halen en tegelijkertijd maak je jezelf onafhankelijk van Rusland, waarmee de financiering van de oorlog in Oekraïne stopt. Gelukkig heeft de Nederlandse rechter door alle drogredenen heen geprikt tijdens de rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell. Ik twijfel er niet aan dat Milieudefensie het hoger beroep gaat winnen.”
Zijn beleggingsfondsen ook gevoelig voor morele argumenten?
“De fondsen gaan absoluut om financiële redenen veranderen, niet om morele. Als het niet lukt om onder de 1,5 graad opwarming te blijven, zijn er zo veel hittegolven, overstromingen, orkanen en ander extreme weersverschijnselen… Dat kost simpelweg heel erg veel geld. Alleen al orkaan Ian heeft 50 miljard dollar gekost!
Een groot beleggingsfonds heeft aandelen in alle delen van de wereldeconomie en die worden allemaal bedreigd door klimaatverandering. Alle modellen wijzen erop dat als we onze doelen niet halen, de wereldeconomie gaat krimpen. Dat kost de fondsen miljarden. Dat snappen steeds meer investeerders ook.”
Heeft het morele aspect of de publieke opinie dan helemaal geen invloed?
“Nou, het vreet wel aan hun license to operate. Op een gegeven moment hebben investeerders om morele afwegingen ook afscheid genomen van bijvoorbeeld clusterbommen. Sommige mensen die de beslissingen maken zijn wél moreel gedreven, al vallen ze totaal niet op tussen de rest van de mensen in maatpakken. Een ouderwetse aandeelhouder riep een keer tijdens een vergadering: ‘Het lijkt hier wel een klimaatconferentie!’ Maar niet veranderen is funest, ook voor hen. De steeds goedkoper wordende duurzame energie van bijvoorbeeld zon en wind zal de markt voor fossiele brandstof verstoren – die wordt juist steeds duurder. Én ze gaan aansprakelijk gesteld worden voor klimaatverandering!”
Je noemt de klimaatzaak tegen Shell nu in je resolutie, destijds gebruikte advocaat Roger Cox je resoluties tijdens de klimaatzaak.
“Ja, we werken bij twee organisaties met hetzelfde doel die elkaar onafhankelijk van elkaar versterken. Roger noemt het feit dat Shell onze klimaatresolutie afwijst ‘hard en formeel bewijs’ dat het bedrijf niet mee wil doen aan het Klimaatakkoord, ook al houdt het zelf vol van wél. En wij hebben nu een nieuw argument voor de pensioenfondsen: als jullie nog steeds tegen onze resolutie stemmen, zeggen jullie eigenlijk dat de rechter ongelijk heeft! Als een rechter moet ingrijpen, je moet vertellen het goede te doen, ben je eigenlijk te laat. Heel pijnlijk voor een belegger.”
Toch werk je verder niet samen met activistische organisaties.
“Alle ngo’s kunnen het beste gefocust hun eigen deel van de puzzel leggen. De zaak van Milieudefensie gaat sowieso gekopieerd worden tegen andere oliebedrijven. Organisaties zoals Fossielvrij NL zijn ook heel goed, zij snijden de weg af van de bedrijven naar het publiek door hun duidelijk te maken dat hun pensioenfondsen de klimaatcrisis financieren. Het domste wat we nu kunnen doen, is met elkaar discussiëren over wat de juiste activismetactiek is. Links-progressieve Nederlandse politieke partijen zie je vaak meer met elkaar in gevecht dan met de conservatieven – de echte vijand. Activistische organisaties moeten dat niet overnemen, we hebben alle krachten nodig om de klimaatcrisis te bestrijden.”
Foto bovenin: Mark van Baal poseert voor de fotograaf in een fietstunnel. Foto: Mirjam van der Linden.
