Bij MijnStadstuin kunnen vrijwilligers alles leren over ecologisch moestuinieren en hun handen uit de mouwen steken in moestuin, voedselbos en stadslandbouw. “Ik wilde na al die theorie eens gewoon dingen doen.”
Bondgenoten/MijnStadstuin
Strijden tegen de klimaatcrisis doe je niet alleen. Milieudefensie werkt daarom samen met allerlei bondgenoten. In deze rubriek gaat Down to Earth bij een aantal van hen op bezoek.
Het is nog maar net 9 uur in de ochtend, maar bij MijnStadstuin in Amsterdam West loopt de temperatuur al behoorlijk op. Het is een van de schaarse hete dagen die het begin van deze Nederlandse zomer telt. De gasten van vandaag worden welkom gekomen door ‘tuinbutler’ Laura van den Berg, die iedere woensdag op de stadstuin is. De rest van de week werkt ze – toevalligerwijs – bij Milieudefensie.
Van de in totaal 4 hectares van MijnStadstuin wordt de helft verhuurd als particuliere moestuin. Daarnaast herbergt het project een voedselbos en een aantal ondernemers, zoals de Stadsgroentenboer. “Zij doen aan community supported agriculture”, legt Laura uit. “Mensen kunnen lid worden en krijgen dan wekelijks een doos biologische groenten.” Je kunt bij MijnStadstuin ook workshops ecologisch moestuinieren volgen, naar de gezamenlijke meewerkdagen komen of met je collega's een dag helpen. De gasten van vandaag komen voor zo’n bedrijfsuitje, de groep telt vijftien mensen. Behalve Laura zijn ook initiatiefnemer Robin van Asperen en vaste medewerker Friso van Overbeek aanwezig, plus vrijwilligers Teske en Vera. Zij doen mee aan Fair Future Generators (FFG), een programma van Milieudefensie en onderdeel van de Maatschappelijke Diensttijd.
De gasten worden aan het werk gezet. “Vergeet niet om voldoende water te drinken”, waarschuwt Laura. “En smeer je vooral goed in.” Ze neemt een derde van het bedrijfsuitje mee naar het tuintje van Jeroen, een chef-kok uit Haarlem. De tuin moet gewied, en Jeroen besteedt al het werk uit aan de tuinbutlers van de stadstuin. “We bieden drie pakketten aan”, legt Robin uit. “Je kunt alles zelf doen, alles uitbesteden, of iets ertussenin. De meeste mensen beginnen ambitieus en denken: hoe moeilijk kan het zijn? Maar het vraagt wel wat. Het is net yoga; die poses zijn prachtig, moet je wel elke dag op je matje liggen.”
De rest van de groep loopt verder het terrein op. Tussen de kleurige tuinen, klaprozen en tunnelkassen staat de keet van GroenHartig, een stadslandbouwer die aan restaurants levert. “Ze telen vooral bladige groenten, zoals sla, die vaak kunnen worden geoogst. Dat vergt veel planning maar het levert ook meer op.” Robin wijst naar twee rijen palen aan de andere kant van de weg. “Die zijn van brouwerij Oedipus, zij verbouwen hier hun hop. Bier wordt bijna altijd met gedroogde hop gebrouwen, maar Oedipus gebruikt verse. Je hebt er dan wel drie keer zoveel van nodig, maar het gaat ons niet zozeer om de output. Als je doorhebt hoe het moet, dan is er in Nederland ruimte zat waar je professioneel hop kunt verbouwen. Wij hebben een klein stukje grond, maar we zitten wel dicht bij de stad. Een perfecte plek voor educatieve en inspirerende experimenten.”
Robin wilde in het begin liefst helemaal geen olie gebruiken. "Maar op dag één kreeg ik met deze keiharde klei echt geen schep in de grond. Het trekkertje wat we toen kochten, hebben we na 2 jaar ingeruild voor een zuiniger model. Die staat hier nu heel symbolisch buiten gebruik. Onze huidige trekker is elektrisch.”
Een vijftal medewerkers gaat onder de hoede van Friso, expert op gebied van biodiversiteit en voedselbossen, een stuk land schoonmaken. Er moet een hoop spul uit de grond gehaald worden – irrigatiebuizen, worteldoek – om het geschikt te maken voor een nieuwe ondernemer. Alles wordt langs de kant van de weg gestapeld en gesorteerd, er wordt zo weinig mogelijk weggegooid. De groep overblijvers loopt met Robin mee, langs een biologische tuinplantenkwekerij en twee witte containers waarin paddenstoelen worden gekweekt, terug naar de ingang.
“Dit is een stapel stenen.” Robin staat stil naast een flinke berg zand en stenen. “Wat we gaan doen: de stenen sorteren. We zijn hier begonnen met één centrale composthoop, toen liepen we eindeloos op en neer te slepen met groentenafval en compost. Nu bouwen we een slimmer model, met meerdere, kleinere composthopen.” De stenen zijn gebruikt en beschadigd. “Imperfect dus, maar perfect om een composthoop mee te bouwen: al die gaten en kieren zijn goed voor insectenleven.” Bijkomend voordeel is dat mensen zelf leren composteren.
Nadeel: de enorme berg zand-met-stenen ligt in de volle zon. Het wordt zweten. “Wat doen we met het zand?”, vraagt een deelnemer. Dat mag gelukkig gewoon blijven liggen. Een klein uur later hebben de stenensorteerders zowat de hele berg afgevoerd. Tevreden worden de laatste restjes bij elkaar geveegd en per kruiwagen afgevoerd – ook het zand is netjes opgeruimd.
Laura en haar gasten komen hun waterflessen bijvullen. “Biodiversiteit heeft tijd nodig om te ontstaan”, vertelt ze. “We hebben hier nu, na 10 jaar, voor het eerst een paar boomvalken met een nestje. We moeten de schaarse groene plekken van Amsterdam koesteren.” MijnStadstuin kan voorlopig blijven – de grond is in doorlopende erfpacht van 50 jaar – maar serieuze voedselproductie voor de stad ligt buiten bereik. “Daarvoor is 4 hectare te weinig. Ons doel is: mensen inspireren, door te laten zien dat het kán”, benadrukt Robin. “Ik kan meer geld verdienen met een uur over broccoli ouwehoeren dan met de teelt ervan, maar ik moet wel zo’n stronk verbouwen om het er een uur geloofwaardig over te hebben. Het is belangrijk om het ook echt te dóén.”
“Ik zag op Instagram een berichtje van FFG langskomen, en meldde me meteen aan. Er stond bij dat je als vrijwilliger op het kantoor van Milieudefensie kon gaan werken maar ook hands on ergens in een voedselbos, bijvoorbeeld. Bingo! Ik heb bij Extinction Rebellion veel regelwerk gedaan, maar dat is emotioneel soms wel vermoeiend. Je bent bezig vanuit boosheid, tegen dingen die je niet wil. Dan is het fijn om juist iets op te bouwen wat je wel goed vindt.
Het is ook prettig om direct resultaat te zien. Hier vraag je ’s ochtends: wat gaan we doen? Wilgen snoeien en een hek vlechten van de tenen, bijvoorbeeld. En aan het eind van de dag is de wilg gesnoeid en staat er een hek. Het is interessant om te zien hoe mensen met een duurzaam bedrijf ook een heel andere bedrijfsvoering hebben. Veel minder hiërarchisch. Je hoeft hier niet alleen na te denken over hoe het anders zou kunnen, het kan gewoon.
Ik denk nooit: over 10 jaar heb ik die baan of woon ik in zo’n huis. Maar een ding weet ik wel zeker. Ik wil gewoon een appelboom! Het leukste van mijn stage is de composthoop. Sommigen vinden het een stom taakje maar ik vind het echt lekker, als je met een hooivork met van die kluiten aan het gooien bent. Ben je meteen goed wakker.”
“Ik ben net afgestudeerd in Sustainability. Mijn master deed ik in Montpellier in Frankrijk, na jaren theorie over duurzaamheid en klimaatrechtvaardigheid wilde ik praktischer bezig zijn. In Montpellier hadden ze een gemeenschapstuin, en via FFG kon ik hier ook buiten werken en verder leren over ecologisch moestuinieren. Ik was benieuwd naar de verschillen. Het klimaat is anders, dus je hebt andere gewassen. De aanpak verschilt ook: mensen kunnen hier in particuliere tuintjes hun eigen ding doen terwijl in Montpellier het werk gezamenlijk werd verricht. MijnStadstuin heeft dan weer meewerkdagen, met vaste vrijwilligers die allemaal samen eten. Maar nu komt hier ook een gemeenschapstuin!
We hebben een subsidie-aanvraag bij de gemeente Amsterdam ingediend. Het is voor mensen uit de buurt, met een kleinere portemonnee misschien. We hebben al een stuk grond vrijgemaakt met een speciaal FFG-hoekje. We gaan een advies schrijven voor de volgende FFG-lichting die in september komt. Die groep moet dan kijken hoe je de tuin in de winter onderhoudt. Ik heb mijn hele leven boodschappen gedaan in de winkel. Nu kom ik na 2 weken terug in een tuin die wij voor mensen onderhouden en zie ik wat er in die tijd allemaal kan groeien. Ongelofelijk!”
Dit artikel staat in ons magazine Down to Earth. Wil jij een abonnement op Down to Earth? Dat kan. Voor € 35,- per jaar word je abonnee en ontvang je Down to Earth magazine 6 maal per jaar op je deurmat. Als abonnee word je automatisch lid van Milieudefensie. Klik hier om abonnee te worden.
Foto bovenin: de ingang van MijnStadstuin met een houten naambord en bomen op de achtergrond.
