De Nederlandse overheid moet een belang nemen in 'onze' staalfabriek Tata. Dan kan zij de regie nemen in de energietransitie, die door de oorlog in Oekraïne nu nog harder nodig is.
Hoogovens was een bedrijf waarop werknemers en omwonenden tot in de wijde omtrek trots waren. De staat en de gemeente Amsterdam waren tot ver in de jaren negentig van de vorige eeuw grootaandeelhouders. In 2007 werd het bedrijf, na een eerdere fusie met British Steel, in een veiling opgekocht door Tata Steel India.
In deze tijden van een oorlog aan de randen van Europa is de productie van staal in eigen land van grote strategische waarde. En vanwege de afhankelijkheid van Russische olie, is de extra productie van windmolens voor het opwekken van duurzame elektriciteit een noodzaak. Er is, kortom, staal nodig dat wordt gemaakt met duurzame energie.
De afgelopen tijd is het staalbedrijf vooral in het nieuws wegens de slechte milieuprestaties, met als absoluut dieptepunt de zogeheten grafietregens die meerdere keren neerdaalden in bewoond gebied. Omwonenden zijn een rechtszaak begonnen en het Openbaar Ministerie zoekt uit of het bedrijf zelfs opzettelijk gevaarlijke stoffen heeft geloodst in de bodem, de lucht of het oppervlaktewater. Tata Steel is bovendien Nederlands grootste vervuiler, afgemeten aan de hoeveelheid CO2-uitstoot.
Het ooit zo trotse Hoogovens is door al deze negatieve publiciteit meer en meer in de verdediging gedrongen - het imago is nu hopeloos. Sommigen noemen het bedrijf de 'kankerfabriek', terwijl de meeste omwonenden nog altijd willen dat het staalbedrijf blijft, als het maar schoner wordt. Zitten de eigenaren in India niet op een te grote afstand? Hun betrokkenheid bij vakbonden, milieuorganisaties en Nederlandse arbeidsverhoudingen is gering en hun belang lijkt vooral gelegen in zoveel mogelijk winst, niet in het 'maatschappelijk' rendement. Tata Steel vergroenen is misschien niet de hoogste prioriteit van de bazen in Mumbai, India, maar wel van de werknemers en het dagelijkse management van het bedrijf.
Werknemers willen hun Hoogovens terug en dat kan als de Nederlandse overheid aandeelhouder wordt en er keiharde afspraken worden gemaakt over de verdeling van de winst. Dat is voor de overheid een strategische keuze: staal is altijd nodig, want zonder ijzer en staal geen spoorwegen, bruggen en windmolens. De winst moet niet wegvloeien naar buitenlandse aandeelhouders, maar de publieke belangen dienen in de directe omgeving, zoals werkgelegenheid en een gezonde leefomgeving. Staal is honderd procent recyclebaar. Slaagt Nederland erin zogenoemd 'groen' staal te maken, dan geeft het internationaal het goede voorbeeld.
Laat de overheid de regie nemen in de energietransitie, zoals ook werkgeversorganisatie VNO-NCW bepleit. De overheid kan de staalfabriek verder helpen versneld te vergroenen, door de benodigde vergunningen sneller af te geven. De fabriek kan verder draaien op waterstof en moet de ouderwetse op cokes (op basis van steenkool) gestookte hoogovens zo snel mogelijk sluiten. Ceo Hans van den Berg van Tata Steel Nederland mikt op een transitie in acht jaar. Maar die transitie kan ook in vier jaar, heeft de werkgroep Zeester samen met deskundigen uitgezocht. In deze werkgroep werken werknemers al jaren samen met vakbond FNV aan (versnelde) vergroening.
Werknemers waren de afgelopen jaren een stabiele factor binnen het staalbedrijf. Geef hun dan ook de zeggenschap die ze verdienen, bijvoorbeeld door de vakbeweging en de centrale ondernemingsraad vetorecht te geven over grote investeringen. Een industrieel complex waarin de maakindustrie, de energietransitie en circulariteit samenkomen, is goed voor de regio IJmond en goed voor Nederland - daar kunnen we tot ver over onze grenzen trots op zijn.
Terwijl de klimaatcrisis steeds zichtbaarder wordt, laten politici en grote vervuilers het afweten. In je eentje los je dat niet op. Dankzij onze leden lukt dat wel. We hebben invloed en krijgen veel voor elkaar. Met meer leden kunnen we meer doen. Doe je mee?
