Voor eind 2022 stoppen met overheidssteun voor fossiele projecten in buitenland. Deze belofte deden 34 landen tijdens de klimaattop in Glasgow eind vorig jaar. De huidige energiecrisis mag geen reden zijn om op deze belofte terug te komen, vinden Marius Troost (Both ENDS), Laurie van der Burg (Oil Change International) en Isabelle Geuskens (Milieudefensie).
Op de klimaattop in Glasgow in november vorig jaar maakte het kabinet een historische draai. Het voegde zich bij 34 andere landen, waaronder Canada, de Verenigde Staten en Duitsland, en ondertekende een belofte om eind 2022 te stoppen met overheidssteun voor fossiele projecten in het buitenland.
Tot dan toe wilde het toen demissionaire kabinet hier niet aan geloven, maar onder publieke druk kon Nederland niet achterblijven. Samen kunnen de ondertekenaars zo €28 mrd per jaar aan overheidssteun van fossiele naar hernieuwbare energieprojecten verschuiven, zoals wind- en zonneparken.
Nederland is bezig met nieuw beleid om de Glasgow-belofte na te komen, maar door zorgen over de energiezekerheid lijkt die belofte nu onder druk te staan. Het kabinet moet echter vasthouden aan de ingeslagen koers. De oorlog in Oekraïne en stijgende energieprijzen vereisen dat we vaart maken met de energietransitie.
De invasie van Oekraïne heeft duidelijk gemaakt wat veel Europese landen lang niet onder ogen hebben willen zien: fossiele energie heeft een prijs die niet alleen in euro’s uitgedrukt kan worden. Nu het duidelijk is dat de Russische olie- en gasbaten gebruikt worden om de oorlog te financieren, zoekt Europa naarstig naar andere bronnen voor zijn energie. Met name voor Duitsland, dat een groot deel van zijn gas importeert uit Rusland, is dit een probleem.
In mei ontmoetten de klimaat- en milieuministers van de G7-landen elkaar in de Beierse Alpen. Zij herhaalden de belofte die zes van hen, net als Nederland, al hadden gedaan in Glasgow en stelden te zullen stoppen met overheidssteun voor fossiel in het buitenland. Bij de regeringsleidersbijeenkomst van de G7 vorige week, bleek echter dat Duitsland wegens zorgen over leveringszekerheid vanwege de oorlog in Oekraïne een nieuwe uitzondering had toegevoegd. In de eindverklaring stond dat investeringen in vloeibaar gas (lng) mogelijk moeten blijven.
Ook in Nederland lijkt de belofte uit Glasgow onder druk te staan. In april beloofde kabinet-Rutte IV nog voor de zomer met een uitwerking van de Glasgow-verklaring te komen. Deze is nog niet gepubliceerd en lijkt verder te vertragen. De recent verschenen beleidsnota van minister Liesje Schreinemacher suggereert dat er een risico is dat Nederland Duitsland achterna gaat. Er staat dat Nederland de overheidssteun voor internationale fossiele projecten uitfaseert, maar daarbij een slag om de arm houdt: als de energievoorziening in het geding is, kan een uitzondering worden gemaakt. Er bestaat een groot risico dat dit gebruikt wordt om nog jaren in fossiel in het buitenland te blijven investeren.
Het internationale klimaatpanel IPCC waarschuwde in april nog dat overheidssteun voor fossiele energie volledig in strijd is met wat nodig is om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Bovendien lost het de huidige problemen met de leveringszekerheid van energie niet op. Integendeel.
Investeren in nieuwe fossiele projecten is geen oplossing voor de korte noch lange termijn. Het duurt jaren om nieuwe olie- of gasvelden te ontwikkelen en havens voor fossiel transport aan te leggen. Het is ook onnodig: onderzoek van denktanks E3G en Ember Climate laat zien dat naast het gebruiken van bestaande gas-infrastructuur, vol inzetten op energie-efficiëntie en hernieuwbare energie Europa onafhankelijk kan maken van Russisch gas. Deze technologieën zijn bovendien veel sneller te ontwikkelen. Het Internationaal Energieagentschap (IEA) noemt nieuwe investeringen in fossiel ook niet als oplossing om de acute leveringsproblemen op te lossen. De Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) bracht eerder in kaart hoe Nederland binnen een jaar van Russisch gas af kan, door in te zetten op duurzame oplossingen. Dit betekent energiezekerheid op de korte termijn en klimaatwinst op de lange.
De instabiliteit op de energiemarkt los je met het aanboren van nieuwe fossiele bronnen niet op. Rusland is niet het enige land met grote fossiele voorraden en een autoritair regime. Er zijn veel landen met grote voorraden fossiele brandstoffen, zoals Nigeria, Venezuela en Mozambique, die ontwricht zijn geraakt als gevolg van de groeiende ongelijkheid. Veel van deze landen kampen met slechte toegang tot elektriciteit. Hun grote energievoorraden worden met name ontgonnen door multinationals en zijn bestemd voor de export in plaats van voor binnenlands gebruik.
Hernieuwbare energie is al de goedkoopste bron van elektriciteit in de meeste delen van de wereld. Deze energie levert meer banen op, kan decentraal en lokaal georganiseerd worden en komt niet met de financiële risico’s van de mondiale gasmarkten. De uitbreiding van hernieuwbaar kan snel, maar dit vereist wel het verleggen van investeringen. De keuzes die overheden nu maken zijn daarin cruciaal; door publieke geldstromen volledig in te zetten op duurzame energie, zal de private markt volgen. Dit begint met het geven van een duidelijk signaal aan de markt door de overheid, aldus het IPCC.
Hiertoe moeten de ondertekenaars van de Glasgow-verklaring hun belofte nakomen. Nederland dient vast te houden aan de ingeslagen koers en mag geen uitzonderingen introduceren onder het mom van leveringszekerheid. In de woorden van VN-secretaris-generaal António Guterres: ‘Investeren in nieuwe olie- en gaswinning is waanzin. Fossiel is niet de oplossing, hernieuwbaar wel.’
Dit artikel verscheen 4 juli 2022 in Het Financieele Dagblad
Terwijl de klimaatcrisis steeds zichtbaarder wordt, laten politici en grote vervuilers het afweten. In je eentje los je dat niet op. Dankzij onze leden lukt dat wel. We hebben invloed en krijgen veel voor elkaar. Met meer leden kunnen we meer doen. Doe je mee?
